Een ouder wordende samenleving
De bevolkingsprognoses van het Planbureau tonen dat er in de komende vijftig jaar een tsunami van ouderen over ons heen rolt. Tegen 2070 zal ongeveer een kwart van de Vlaamse bevolking ouder zijn dan 67 jaar; nu is dat nog 18,6%. Vanaf 2030 neemt vooral het aantal personen op heel hoge leeftijd razendsnel toe. Vlaanderen telde in 2023 ca. 220.000 personen die ouder zijn dan 85 jaar; tegen 2040 zijn er dat bijna 130.000 meer dan nu; en tegen 2050 is die groep toegenomen met 260.000. Het betekent dat er halverwege de 21ste eeuw op een totale bevolking van 7,5 miljoen bijna een half miljoen mensen ouder zullen zijn dan 85 jaar. Na 2050 vlakt die stijging af, maar neemt het aantal hoogbejaarden nog altijd toe. Dat heeft te maken met de levensverwachting die blijft stijgen, ook in de decennia na 2050. De snelle toename van het aantal mensen op heel hoge leeftijd – de naoorlogse babyboomgeneratie – begint na 2030 en kent in de twee volgende decennia een bijzonder hoog ritme.
Minder werkenden
Het aantal gepensioneerden stijgt heel sterk, maar tegelijk daalt het aantal werkenden. Er zullen proportioneel minder werkenden zijn om de pensioenuitgaven en de stijgende zorgkosten te dragen, én de zorg te leveren voor de ouderen in de samenleving. De afhankelijkheidsratio van 65+ t.o.v. de leeftijdsgroep 15-64 neemt toe van 33,7% naar 46,38%. Per 65-plusser daalt het aantal personen in de leeftijdsgroep 15-64 jaar van 2,97 in 2023 naar 2,16 personen in 2070. Het aantal werkenden per pensioengerechtigde is nog lager. Volgens de cijfers van de Studiecommissie voor de Vergrijzing was er in 2022 1,8 werkende per pensioengerechtigde, dat zal tegen 2070 verminderd zijn naar 1,4 werkende per pensioengerechtigde.
Chronische aandoeningen en multimorbiditeit
Een grotere groep ouderen betekent veel meer patiënten met multipele chronische aandoeningen (hart- en vaatziekten, kanker, diabetes, chronische luchtwegaandoeningen, psychische aandoeningen…). Sommige van die ziektes zijn verbonden met levensstijl (roken, obesitas, ongezonde voeding, te weinig bewegen). De prevalentie van het hebben van minstens twee chronische ziekten stijgt met de leeftijd: van 0,8% in de leeftijdsgroep 15-24 jaar tot 41,8% in de leeftijdsgroep 75+. De helft van de mensen boven 65 jaar heeft minstens drie chronische aandoeningen, één op de vijf 65-plussers heeft er zelfs vijf. Mensen met multimorbiditeit hebben een groter risico op functionele achteruitgang, een slechtere levenskwaliteit, een groter gebruik van de gezondheidszorg en een hoger sterftecijfer. De hogere ziektelast wegens chronische aandoeningen van de oudere bevolking zal de druk op het zorgsysteem doen toenemen, evenals de druk op de mantelzorg en andere vormen van langdurige zorg.
Dementie
Ook het aantal mensen met dementie zal sterk toenemen. Leeftijd is immers de belangrijkste risicofactor voor dementie. Van de 80-plussers heeft ruim 1 op de 5 dementie, bij 90-plussers is dat 4 op de 10 personen. In 2023 zijn er in Vlaanderen ongeveer 130.000 mensen met dementie, in 2030 zullen dat er 150.000 zijn, in 2040 is hun aantal toegenomen tot 190.000. Momenteel woont 70% van de mensen met dementie thuis, waar ze verzorgd worden door familie en/of omgeving. De enorme stijging van het aantal personen met dementie zal een grote impact hebben op de vraag naar formele en informele zorg en ondersteuning.
Alleen wonenden
Onze samenleving telt almaar meer mensen die alleen wonen. Volgens Statistiek Vlaanderen woonden er begin 2022 bijna 950.000 Vlamingen alleen. Verwacht wordt dat door de vergrijzing het aantal alleenwonenden verder zal toenemen. Tegen 2040 zal een half miljoen Vlamingen ouder dan 67 jaar alleen wonen. Ook in de andere leeftijdscategorieën neemt het aantal alleenwonenden toe. Alleen wonen weegt op het mentaal welzijn: alleenstaanden geven bijna dubbel zo vaak aan zich altijd of meestal eenzaam te voelen. Meer alleenwonenden doet de vraag naar formele zorg stijgen bij gebrek aan mantelzorgers in de thuissituatie.