Samen lezen versterkt kwalitatieve zorg voor ouderen

Samen Lezen versterkt de kwalitatieve zorg voor ouderen. Het zet de kracht en mogelijkheden van personen met dementie centraal. Samen Lezen of Shared Reading is een methodiek waarbij een leesbegeleider een kortverhaal voorleest. Nadien volgt meestal ook een gedicht. De deelnemers krijgen zelf ook de tekst, zodat ze tijdens het luisteren stil kunnen meelezen. De begeleider houdt op bepaalde momenten in het verhaal halt. Vanuit enkele open vragen of vanuit de stilte ontstaat een authentiek gesprek waarbij gedachten, associaties en gevoelens bij de tekst centraal staan. Dat blijkt uit resultaten van een onderzoek dat op 20 februari werd voorgesteld tijdens het symposium 'Jouw verhaal telt'.

Het onderzoek

Wat zijn de heilzame effecten van hardop samen lezen bij ouderen en in het bijzonder voor mensen met dementie? CIRLS-onderzoek (Centre for Research into Reading, information and Linguistic Systems) van de Liverpoolse universiteit toont aan dat de leesgroepen volgens het Shared Reading principe een betekenisvolle afname genereert van de dementiesymptomen en waardevol effect heeft op de levenskwaliteit van zowel de persoon met dementie als het zorgpersoneel. Het kwalitatief en kwantitatief onderzoek toonde bovendien aan dat korte- en langetermijngeheugen positief werden beïnvloed. De luistervaardigheid en de activiteitsgraad gaan erdoor vooruit.

Dirk Terryn, coördinator en mede-oprichter van Het Lezerscollectief in Vlaanderen, zag tijdens een studiebezoek rond Samen Lezen in Groot-Brittannië hoe deelnemers met dementie die doorgaans in hun stoel wegdommelen, tijdens het Samen Lezen actief werden. “Dit was voor mij een heel krachtige ervaring,” zegt Dirk. “De personen met gevorderde dementie waren bij momenten verrassend aanwezig bij de tekst. Hij richtte ook in Vlaamse woonzorgcentra specifiek een aantal leesgroepen voor mensen met dementie op. “Omdat de concentratie beperkt is, moet de tekst gebald zijn. Poëzie doet het vaak heel goed. Bij poëzie is het niet nodig om heel het verhaal te begrijpen. Mensen moeten zelf niet kunnen lezen. De tekst wordt voor hen hardop voorgelezen. Het is wat het Samen Lezen bijzonder maakt. Samen stilstaan bij dezelfde zin. 

Door de tekst te printen, bieden we ook de mogelijkheid om de tekst op papier te volgen,” weet Terryn. Mensen via teksten op verhaal laten komen, ook dat is eigen aan de methodiek van Samen Lezen. Soms blijven de deelnemers met hun reacties dicht bij de tekst en soms wijden hun verhalen uit naar herinneringen. Deelnemers nooit betuttelen en hen blijven uitdagen,” benadrukt Dirk Terryn. “Mensen met dementie hebben nog heel wat mogelijkheden. Waarom zouden mensen die hun hele leven hebben gelezen, alleen maar bingo mogen spelen op hun 89ste? En waarom zouden mensen op hoge leeftijd niet met lezen kunnen beginnen?”

De toekomstplannen liegen er niet om. Het doel is om 200 nieuwe leesbegeleiders - zorgprofessionals én vrijwilligers - op te leiden tijdens de volgende drie jaar. “Vanuit een breed partnerschap willen we hierbij kwaliteit van leven voor ouderen en voor personen met dementie centraal stellen. In de toekomst zal in de woonzorgcentra een andere vorm van organisatie nodig zijn. Mantelzorgers en vrijwilligers zullen een sterke rol in de basiszorg opnemen. Leesbegeleiders kunnen hierbij van betekenis zijn.”

Jurn Verschraegen, directeur van het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen schaart zich volledig achter het doel van Samen Lezen. “Het is een mooi voorbeeld van moderne dementiezorg: uitgaan van de mogelijkheden die mensen met dementie hebben én tegelijk in verbinding gaan met hen. Net dat laatste staat bij het ziekteproces op de helling. Op die manier zien mantelzorgers en professionals ook voorbij de aandoening en ontdekken zij een vorm van nieuw contact.”

Leesbegeleiders vertellen ons dat Samen Lezen een dubbele impact heeft en gunstige effecten genereert bij deelnemers en leesbegeleiders. 90% van hen ervaart voldoening door een wezenlijke bijdrage te leveren. 92% beveelt de activiteit zelf ook aan bij anderen. 85% ziet het Samen Lezen als zingevend.

Leesbegeleider Sonny Smet (70 jaar) werkte 30 jaar lang als klinisch psychologe op een observatie- en diagnosedienst voor mensen met dementie. Ze had naast het neuropsychologisch onderzoek ook de taak om de patiënten en hun naasten op te vangen en te begeleiden. Ze zag daarbij heel wat theorieën en benaderingswijzen passeren, maar voor haar steekt er één met kop en schouders bovenuit. Sonny: “Samen Lezen is voor mij de meest efficiënte en waardevolle methodiek van allemaal.”

Ida (96 jaar), bewoner in WZC Capenberg in Boechout, is elke leessessie van de partij. “Ik geniet van de bijeenkomsten, ook al ben ik zelf nooit een lezer geweest. De gezelligheid en de verhalen van anderen hebben mij overtuigd.”

We zien Ida in de reportage ‘een bijzondere methodiek’. In dezelfde film zegt bewoner Alice vol overtuiging: ”Samen Lezen zouden ze als activiteit nooit mogen schrappen.”