Power To Care-enquête: Covid-19-crisis heeft grote impact op zorg- en hulpverleners
Van 8 tot 15 december 2020 namen 3140 zorg- en hulpverleners en mantelzorgers deel aan de enquête ‘POWER TO CARE’ van Sciensano. De enquête toetst naar het welzijn en de nood aan ondersteuning van deze groep, die door de Covid-19-crisis onder een toenemende druk staat. Uit de bevraging blijkt dat de Covid-19-crisis op zorg- en hulpverleners en mantelzorgers een grote impact heeft gehad op persoonlijk en professioneel vlak, maar ook op lichamelijk vlak.
De druk op professionals in de zorg- en welzijnssector is door de Covid-19-crisis toegenomen, zowel als gevolg van de impact van de zorg voor personen met (vermoedelijke) Covid-19, het moeten naleven van de voorschriften voor hygiëne en persoonlijke bescherming, en door een toename van administratieve taken. Ook voor mantelzorgers heeft de crisis tot nieuwe uitdagingen geleid.
In Vlaanderen namen 1469 professionele zorg- en hulpverleners deel aan de eerste nationale enquête. Waarvan: 25,9% uit de eerste lijn. 18,9% uit ziekenhuizen, 17,2% uit een voorziening voor mensen met een beperking, 11,6% uit woonzorgcentra, 10,8% uit de geestelijke gezondheidszorg en 7,6% uit welzijn.
Grote impact op persoonlijk, professioneel en lichamelijk vlak
Tien maanden na de start van deze crisis rapporteerden de bevraagden een hele reeks symptomen die het gevolg kunnen zijn van verhoogde druk dat deze bij hen nog steeds vaker voorkwamen dan vóór Covid-19. Deze signalen waren duidelijk voor bevraagden uit de verschillende sectoren (ziekenhuizen, woonzorgcentra, de eerste lijn, de welzijnssector,…) en uit de verschillende regio’s van het land.
Op persoonlijk vlak kwamen volgende symptomen die het gevolg zijn van chronische stress vaker voor dan normaal:
- Zich vermoeid voelen (56% tegenover 38% normaal)
- Onder druk staan (51% tegenover 34% normaal)
- Zichzelf niet voldoende kunnen ontspannen (46% tegenover 27% normaal)
- Slaaptekort (40% tegenover 25% normaal)
- Concentratiestoornissen (26% tegenover 15% normaal)
Ook symptomen die verband houden met acute stress kwamen nog steeds vaker voor:
- Hyperalert en verhoogd waakzaam zijn (38% tegenover 24% normaal)
- Gevoelens van angst (27% tegenover 12% normaal)
Ook op professioneel vlak laat de Covid-19-crisis zijn sporen na bij zorg- en hulpverleners. In december 2020 overwoog 22% te stoppen met het uitoefenen van hun beroep (tegenover 10% normaal). Mogelijk houdt dit verband met het feit dat de bevraagden zich meer geïsoleerd voelden op het werk (25% tegenover 13% normaal), zich minder deel voelden van een team (58% tegenover 69% normaal) en zich vaker onzeker voelden in hun team (16% tegenover 7% normaal). De voortdurende reorganisatie van het werk, als gevolg van de crisis, kan hiervan een oorzaak zijn.
Het is alarmerend dat zelfs lichamelijke klachten die verband houden met chronische stress vaker voorkwamen dan normaal:
- Spier- en gewrichtspijn (38% tegenover 21% normaal)
- Hoofdpijn (30% tegenover 12% normaal)
- Maagproblemen (21% tegenover 11% normaal)
Nood aan ondersteuning blijkt hoog
De ernst van de psychische en lichamelijke reacties op deze crisis is mede afhankelijk van de mate van ondersteuning die zorg- en hulpverleners krijgen. Over ondersteuning leren we uit de bevraging het volgende:
- Ongeveer 60% van de zorg- en hulpverleners deelde in de week voor de enquête zijn gedachten en emoties met zijn/haar partner, de directe collega’s en vrienden en naasten buiten de organisatie en was tevreden over die interactie.
- Slechts 27% van de zorg- en hulpverleners deelde zijn gedachten en emoties met zijn leidinggevende en 15% met een professionele ondersteuner.
- De nood aan ondersteuning in de toekomst is groot. Meer dan de helft van de zorg- en hulpverleners gaf aan zeker of waarschijnlijk nood te hebben aan steun van zijn leidinggevende en bijna 40% van een professionele ondersteuner.
Uit de resultaten van deze nationale enquête bij zorg- en hulpverleners kunnen we besluiten dat in de periode na de piek van de tweede golf van de coronacrisis de ernst van de psychische en lichamelijke reacties in deze groep nog steeds hoog is. Blijvende aandacht voor het mentaal welzijn voor iedereen die in de zorg en welzijn werkt is noodzakelijk. Tien maanden van leven en werken met Covid-19 laat zich voelen. Mogelijk heeft langdurige stress een impact op deze symptomen. Tegelijkertijd blijven acute symptomen aandacht vragen.
Desalniettemin ervaren nu minder zorg- welzijnsmedewerkers negatieve reacties op bepaalde indicatoren. De bevraagden voelen zich nu minder angstig en herbeleven minder werk-gerelateerde gebeurtenissen buiten het werk dan in de eerste Corona-golf. Daarnaast is er nu minder verhoogde waakzaamheid en hyperalertheid, wat de vraag doet stellen of er gewenning aan de Covid-19 crisis optreedt bij de zorg- en welzijnsmedewerkers. Al deze reacties blijven wel significant hoger dan in vergelijking met de periode voor Corona.
Rode Kruis geeft tips
Meer dan de helft van de zorgverleners gaf in de bevraging aan zeker of waarschijnlijk nood te hebben aan steun van zijn leidinggevende. “Ook uit onze studie blijkt dat werkgevers een zeer belangrijke rol spelen in het mentaal welzijn van zorgverleners,” zegt Nena Testelmans, woordvoerder van Rode Kruis Vlaanderen. "Wanneer medewerkers zich gesteund voelen door hun leidinggevenden en collega’s, zullen ze beter met de pandemische situatie kunnen omgaan en lopen ze minder kans op de ontwikkeling van mentale problemen. Duidelijke communicatie en voorzorgsmaatregelen door de werkgever staan hierin centraal. Concreet betekent dit het bewerkstelligen van een veilige en efficiënte werkomgeving met aandacht voor zowel de individuele medewerker als de band tussen collega’s waarin ruimte is voor gesprek. Als zorgverleners voelen dat ze de situatie onder controle hebben, geloven in zichzelf en in hun eigen capaciteiten, zal hun mentaal welzijn hier de vruchten van plukken en kunnen ze de situatie langer volhouden. Niet alleen collega’s maar ook vrienden en familie kunnen een belangrijke rol spelen. Praten over gevoelens en ook humor kunnen het risico op stressklachten verminderen".
Maar hoe ga je zo’n gesprek aan? Wat doe je als je merkt dat iemand het moeilijk heeft in je omgeving? Met de app ‘Houvast’ biedt Rode Kruis-Vlaanderen handvaten om anderen te helpen. De app geeft concrete tips hoe jij emotionele ondersteuning kan bieden en tegelijkertijd ook voor jezelf kan blijven zorgen. De app focust zich niet specifiek op zorgverleners en is voor iedereen toegankelijk. Daarnaast kunnen zorgverleners voor meer tips & tricks ook terecht op rodekruis.be en op dezorgsamen.be.
Ondersteuning vanuit het platform www.dezorgsamen.be
Het platform www.dezorgsamen.be blijft rots in de branding voor het versterken van veerkracht. Met vuistregels die helpen om de veerkracht te versterken, getuigenissen van medewerkers, webinars die helpen om zelfzorg-vaardigheden te versterken, filmpjes over hoe je het gesprek aangaat met je collega als je merkt dat het er niet goed mee gaat…
Dezorgsamen.be is gericht op wie werkt als zelfstandige zorgverlener, in de eerste lijn, een ziekenhuis, woon – en zorgcentrum, jeugdhulp, gezinsondersteuning, voorziening voor mensen met een beperking, in de thuiszorg of kinderopvang of wie mantelzorger is.
Het platform DeZorgSamen speelt in op de resultaten van de enquête door in de komende periode in te zetten op:
- Verbinding. In de zorg werk je niet alleen. Samen staan we sterker en kunnen we elkaar ook versterken. Daarom ontwikkelden we digitale bedankingskaartjes die collega’s, leidinggevenden… kunnen versturen en een hart onder de riem kunt steken.
- Versterken van de zelfzorgvaardigheden. De cijfers tonen het aan. Wie zorgt voor een ander staat onder grote druk. Daarom is het belangrijk om goed voor jezelf te zorgen. En net dit is niet evident in deze tijden. Daarom organiseert DeZorgSamen op zaterdag 23 januari een webinar over piekeren. (Meer info en inschrijven: https://www.dezorgsamen.be/webinar/omgaan-met-piekeren/)