Financiële leefbaarheid Vlaamse social profit woonzorgcentra onder druk

Het Departement Zorg van de Vlaamse overheid publiceerde de resultaten van de laatste dagprijsmeting in de Vlaamse woonzorgcentra.

• Tussen 1 mei 2022 en 1 mei 2023 steeg de gemiddelde dagprijs van 63,79 euro naar 70,15 euro, een stijging van 9,97%, terwijl de consumptieprijsindex steeg met 5,2%. Er is dus sprake van een reële stijging van 4,77%.
• Het jaar voordien gaf een heel ander beeld. Toen was er een indexstijging van 8,97% en een stijging van de dagprijzen met 4,92%. In reële termen was er tussen mei 2021 en mei 2022 een daling van de dagprijzen met 4,05%.
• De stijging van de levensduurte zet zich altijd met vertraging door in de stijging van de dagprijzen. Bekijk je de jaren mei 2021 – mei 2023 samen, dan is er een reële stijging van de dagprijzen met 0,72%.

Uitgesplitst per soort aanbieder (beheersvorm) zien de dagprijzen voor mei 2023 er als volgt uit:

• 66,48 euro in een openbaar woonzorgcentrum
• 68,37 euro in een social profit woonzorgcentrum
• 76,31 euro in een for profit woonzorgcentrum

Gedetailleerde cijfers over de dagprijzen vind je op de website van het Departement Zorg.

Ook Zorgnet-Icuro vindt het belangrijk dat een woonzorgcentrum betaalbaar blijft voor de gebruikers. Sociale correcties in functie van de draagkracht van de bewoners zijn absoluut noodzakelijk. Er zijn echter ook duidelijke tekenen aan de wand dat de financiële leefbaarheid van de woonzorgcentra zeer ernstig onder druk staat wegens de sterk gestegen kosten en een onvoldoende compensatie daarvan door de overheid. Uit een bevraging van Zorgnet-Icuro bij zijn leden blijkt dat de gemiddelde winst gedaald is van 2,33% in 2021 naar 0,86% in 2022 naar -0,87% in 2023. Bijna 1 op 4 van de social profit woonzorgcentra verwacht op korte termijn problemen met hun kapitaalaflossing. In social profit woonzorgcentra wordt eventuele winst altijd opnieuw geïnvesteerd in de zorg.

Er is een groeiende onderfinanciering van de zorgkost. De overheid moet normaal de zorgkost financieren van een persoon die in een woonzorgcentrum verblijft. De dagprijs die de bewoner betaalt, dient immers om zijn woon- en leefkosten te betalen (kamer, voeding enz.). Uit de jaarlijkse financiële analyse van Zorgnet-Icuro blijkt dat de subsidies die de woonzorgcentra ontvangen van de Vlaamse overheid in toenemende mate niet de reële zorgkost dekken. Er wordt aan meer en meer componenten geknabbeld. We schatten de niet gefinancierde personeelskost momenteel op 7%. De officiële personeelsnorm is veel te laag om fatsoenlijke zorg te kunnen geven aan de bewoners die in vergelijking met enkele decennia geleden een zwaarder zorgprofiel hebben. Woonzorgcentra nemen toch meer personeel in dienst om in zorg te voorzien, het zogenaamde “bovennorm-personeel”. Dat moeten ze noodgedwongen financieren via de dagprijs. In de subsidies wordt de anciënniteit van het personeel onvoldoende vergoed, net als het diplomaniveau (verpleegkundigen/masters). De afgelopen jaren is er ook een daling in de financiering via de sociale maribel (van 88% naar 81%); er zijn ook de toegenomen kosten voor interim-arbeid waar de woonzorgcentra noodgedwongen hun toevlucht toe moeten nemen.

Sterk stijgende kostenposten sinds begin 2022 zijn uiteraard de energiekosten (+ 79%) en de kosten voor voeding (ca. + 20%), net als voor was en linnen.

Voor veel hoofdbrekens in de sector zorgen de enorm gestegen bouwkosten. Het VIPA-forfait van de Vlaamse overheid dekt nu nog amper 20% van de reële bouwkost. Dat blijkt uit cijfers van de voorzieningen die in 2022 een renovatie- of nieuwbouwproject zijn gestart.

• De bouwkost is gestegen van 1860 euro (2018) naar ca. 3000 euro per m²;
• De vastgoedkost bedroeg in 2018 ca. 15 euro en nu 28 euro in de dagprijs; het VIPA-forfait daarentegen steeg maar van 5 naar 6 euro.

Voorzieningen die een nieuwbouw realiseren, zouden – met de normale afschrijvingstermijnen – moeten gaan naar dagprijzen van meer dan 90 euro per dag. Het maakt dat woonzorgcentra nauwelijks nog durven starten met bouwprojecten. Dat zal op termijn onze infrastructuur zwaar doen verouderen, net terwijl de burger op dat vlak steeds hogere verwachtingen heeft.

Om de Vlaamse social profit woonzorgcentra financieel leefbaar te houden vraagt Zorgnet-Icuro:

• Een volledige en correcte financiering van de zorgkost (anciënniteit, bovennorm…)
• Een automatische indexering van de dagprijzen die het ritme volgt van de algemene indexaanpassingen.
• Sterke aandacht voor sociale correcties via de Vlaamse sociale bescherming: indexering zorgbudget zwaar zorgbehoevenden (recent verhoogd naar 140 euro) en de indexering van het zorgbudget voor ouderen met een zorgnood dat rekening houdt met het inkomen (ook deels met vermogen) en de zorgzwaarte.
• Een meer kostendekkende regeling voor de financiering van infrastructuur (VIPA).
• Een gelijke financiële behandeling van de woonzorgcentra in eenzelfde gemeente door de lokale besturen.
• Verplichte transparantie over de samenstelling van de dagprijs op de bewonersfactuur.
• Geen winstuitkering op de zorgcomponent.

Het is duidelijk dat als we willen dat de dagprijzen niet verder uiteenlopen met het gemiddeld pensioen de overheid fors in de sector zal moeten investeren. Dat is een maatschappelijke keuze waarover het debat moet worden gevoerd. Met de tsunami aan ouderen die op ons afkomt in de komende decennia is het absoluut noodzakelijk dat woonzorgcentra een gezond duurzaam financieel beleid kunnen voeren. Ze moeten de nodige marge hebben om te investeren (infrastructuur, digitalisering, innovatie).