Diensthoofd veiligheid David Adriaenssens

“Moet er een dode vallen om beleidsmakers wakker te schudden?”

“Bewakingsagenten spelen een cruciale rol in ons veiligheidsbeleid”, vertelt David Adriaenssens. Sinds 2008 coördineert hij de veiligheidsdienst van een grote ziekenhuisgroep. Hij is ook kernlid bij de beroepsvereniging van veiligheidsagenten in België (PSA). “Hoe sneller je tussenkomt, hoe kleiner de kans dat er slachtoffers vallen.”

Lees het interview met hoofdverpleegkundige Geert Berden over agressie in de zorg

Adriaenssens werkte vroeger bij het Amerikaanse Departement of State als anti-terreur beveiligingsspecialist. Die ervaring nam hij mee naar de zorg. “In 2008 waren er op de spoedafdeling van ons ziekenhuis veel agressie-incidenten. Enkele daarvan kwamen uitgebreid in de media. We stelden vast dat een preventiebeleid niet langer volstond. De nood aan bewakingsagenten groeide. Momenteel hebben we er 36 in dienst. Voor een groot ziekenhuis is dat geen overbodige luxe.”

Wat doet een bewakingsagent precies?

“Verschillende zaken. Soms alleen sensibiliseren, denk bijvoorbeeld aan de deur van de apotheek die openstaat. Het is niet altijd spectaculair werk. Als agent ben je in eerste instantie aanwezig in het ziekenhuis. Agenten stappen makkelijk 20 kilometer per dag. Hun aanwezigheid werkt vaak ontradend. Onlangs vertelde een collega hoe twee agenten een gevaarlijke situatie ontmijnden door simpelweg te verschijnen. Aan een ziekenhuisloket stonden enkele mannen te schreeuwen en op het glas te bonken. Toen onze agenten ter plaatse kwamen, was het tumult vrijwel onmiddellijk voorbij. Een zekere autoriteit helpt om sommige mensen tot inkeer te laten komen.

“De aanwezigheid van bewakingsagenten werkt ontradend”

Ook de juiste uitstraling helpt. Tien jaar geleden droegen onze agenten een grijze broek en zwarte polo. Zo vielen ze niet echt op. Vandaag herken je hen onmiddellijk aan de steekwerende vesten en een opvallende outfit. Die uitstraling overtuigt ook de politie. Zij zien ons veel meer als een professionele veiligheidspartner dan vroeger.”

Bellen zorgverleners niet beter de politie? Veiligheid is toch hun job?

Ja, en dat gebeurt ook bij zware incidenten. De politie heeft meer middelen om met agressie om te gaan. Alleen duurt het vaak 10 tot 20 minuten vóór ze ter plaatse zijn. Als iemand de boel kort en klein slaat, telt elke seconde. Onze bewakingsagenten zijn meestal binnen de twee minuten op de afdeling. Dat voorkomt veel problemen. Soms zijn ze zo snel dat er nog niets gebeurde, soms moeten ze wel fysiek ingrijpen. Maar ook in dat laatste geval geldt: hoe sneller je intervenieert, hoe kleiner de kans dat de situatie verder escaleert of dat er slachtoffers vallen.”

Hoe word je bewakingsagent in een ziekenhuis?

“Elke bewakingsagent doorloopt een training van zes weken. Wie bij ons solliciteert, volgt aanvullend een tweejarige opleiding. Daarin simuleren we verschillende scenario’s met acteurs en toeschouwers. Iemand zwaait met een steekwapen, iemand verwenst je tot in de ergste graad of bedreigt een verpleegkundige of patiënt. Enzovoort. We observeren hoe agenten reageren. Dat is vaak confronterend op een leerrijke manier. Mensen schatten zichzelf niet altijd juist in. Sommigen zijn overmoedig, anderen kunnen net meer dan ze denken. Zelfkennis is cruciaal. Je moet goed aanvoelen wanneer je best versterking belt.

Bij incidenten staan agenten helemaal vooraan, met een hoop omstaanders. Eigenlijk sta je op een podium. Hoe je met die stress omgaat, leer je in de scenario’s. Het moet ook een beetje in je karakter zitten. Een fysiek sterke maar introverte kerel kan het in bepaalde situaties moeilijk krijgen. Verbaal overtroefd worden onder ieders ogen, is geen fijne ervaring. De kans bestaat dat hij bij een volgend incident niet meer vooraan staat. Wat uiteraard niet de bedoeling is.”

Welke veiligheidsproblemen zie je het vaakst in een ziekenhuis?

“Verbale en fysieke agressie, vernielingen, diefstal, drugs, enzovoort. Op spoed belanden geregeld mensen onder invloed. Die groep gedraagt zich vaak impulsief en onredelijk. In psychiatrische afdelingen speelt dat soms ook. Iemand die een psychose doormaakt, kan onvoorspelbaar uit de hoek komen. Als agenten een oproep krijgen uit de psychiatrie, wordt het meestal fysiek. Psychiatrische verpleegkundigen leren in hun opleiding hoe ze met mensen in crisis moeten praten en onderhandelen. Pas als geen enkele kalmeer- of bemiddelingspoging werkt, komen onze mensen ter plaatse. Soms ook vroeger, bijvoorbeeld wanneer de patiënt een wapen heeft waarmee hij zichzelf of anderen kan verwonden.

Interventies op spoedgevallen komen vaker neer op jezelf tonen, bemiddelen en in laatste instantie fysiek ingrijpen. Soms worden mensen boos omdat ze lang moeten wachten of omdat ze botsen op ziekenhuisregels. Denk aan een persoon die zijn hele familie meebrengt. Die mensen kunnen niet allemaal mee in de box, om verschillende redenen. Niet iedereen begrijpt dat.

“Psychiatrische verpleegkundigen leren in hun opleiding hoe ze met mensen in crisis moeten praten en onderhandelen. Pas als geen enkele kalmeer- of bemiddelingspoging werkt, komen onze mensen ter plaatse”

Onze ziekenhuisgroep rapporteert zo’n 9000 incidenten per jaar. Minder dan de helft daarvan- maar toch een aanzienlijk deel – valt onder fysieke of verbale agressie. Dat lijkt veel maar is perfect vergelijkbaar met andere grote stadsziekenhuizen. Cijfers zeggen bovendien niet alles. Een gezonde meldcultuur leidt tot meer meldingen. Omgekeerd staan lage cijfers niet automatisch voor een agressieluw ziekenhuis. Als medewerkers zelden incidenten melden, om welke reden dan ook, bepaalt dat mee het totaalbeeld.”

Kunnen bewakingsagenten elk probleem oplossen?  

“Nee, maar dat ligt vooral aan de gebrekkige wettelijke omkadering. Vandaag scheert men alle bewakingsagenten over dezelfde kam. Wie ’s nachts een verlaten advocatenkantoor bewaakt, volgt dezelfde regels als agenten in het ziekenhuis. Je mag niemand boeien, verwijderen of tijdelijk opsluiten. Dat leidt soms tot absurde situaties. Een psychiatrisch verpleegkundige van 55 kilogram mag een bodybuilder in crisis fixeren, een bewakingsagent kan alleen toekijken. Die beperkte bewegingsruimte leidt ook op andere afdelingen tot problemen. Iemand die helemaal over de rooie gaat, mogen we fysiek vasthouden, maar niet wegleiden of boeien. Soms is dat onhoudbaar. Als die persoon zich blijft verzetten, ontaardt een interventie in een langdurig gevecht. Dan rollen de agent en agressor letterlijk over de grond. Dat sommige mensen een wapen dragen, maakt het extra gevaarlijk en onvoorspelbaar. Probeer zo’n situatie maar eens vol te houden tot de politie er is.”

“Een gezonde meldcultuur leidt tot meer meldingen. Omgekeerd staan lage cijfers niet automatisch voor een agressieluw ziekenhuis”

We hebben dit probleem al meermaals aangekaart bij voormalig minister van Binnenlandse Zaken Jambon en bij huidig minister Verlinden. Zonder resultaat. Jambon beloofde een wetswijziging die er nooit kwam. En ook minister Verlinden geeft niet thuis. Securail, de werkgever van veiligheidsagenten op het spoor, mocht pas handboeien gebruiken na een drama met dodelijke afloop. Een reiziger duwde een van de agenten onder de trein. Hebben ook wij een dode nodig om beleidsmakers wakker te schudden?”

 Tekst: Thomas Detombe – Beeld: Tini Cleemput