Projecten Internationale Solidariteit Zorgnet-Icuro
ZOL ondersteunt gezondheidscentra in Congolese Bokonzi

“We willen de morbiditeit en mortaliteit door ondervoeding met 40% reduceren”

Zorgnet-Icuro houdt de blik open voor een betere gezondheidszorg ver voorbij onze landsgrenzen. Jaarlijks stellen we 50.000 euro beschikbaar om gezondheidsprojecten in de derde wereld te ondersteunen. Vroeger werd die som verdeeld over tientallen projecten bij leden van Zorgnet-Icuro. Vanaf 2023 verloopt de toewijzing anders. Drie projecten krijgen twee opeenvolgende jaren een bedrag van 16.600 euro. Dat geld kunnen ze inzetten voor een betere gezondheidszorg ter plekke. Een van de uitverkoren projecten is dat in het Congolese Bokonzi. De bezieler is dr. Guy Coppens, verbonden aan het Ziekenhuis Oost-Limburg (ZOL) in Genk: “Het is de ambitie om met de financiële bijdrage van Zorgnet-Icuro morbiditeit en mortaliteit door ondervoeding met 40% te verminderen.”

Voor het ontstaan van de band tussen Bokonzi en Guy Coppens moeten we al 42 jaar teruggaan, toen hem een oproep ter ore kwam om in het noordwesten van Congo een zorgsysteem op poten te zetten. “Ik ben dan wel afgestudeerd als algemeen arts, maar tropische geneeskunde en het sociaal aspect dat daaraan verbonden is, heeft me altijd gefascineerd,” steekt Coppens van wal. “En zo pakte ik in 1982 mijn koffers om me in Congo te settelen. En vooral: om er enige vorm van gezondheidszorg op te bouwen.”

Bouwen met leem en boomstammen
“In 1982 was er in Bokonzi eigenlijk zo goed als geen structuur voor gezondheidszorg. Ik was de allereerste arts die de mensen daar zagen. Ik kreeg de opdracht om samen met de plaatselijke missieposten een hospitaal uit te bouwen met 120 bedden. Je moet weten dat voordien mensen die dringende medische zorg nodig hadden, een dagreis te wachten stond naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis. In vele gevallen bezweek die patiënt tijdens de trip. Een ziekenhuis bouwen stond dus bovenaan de prioriteitenlijst, maar Bokonzi beslaat een gebied zo groot als twee Belgische provincies. De zorg moest dus ook gedecentraliseerd worden en zo werden er gezondheidscentra gebouwd met behulp van de lokale dorpsbewoners. Daarvoor gebruikten ze leem en boomstammen. Ikzelf werd bijgestaan door een missiezuster, twee vroedvrouwen en twee mannen die enige ervaring hadden in de zorg. Op één vroedvrouw na beschikte geen van hen over een medisch diploma.”

Het nut van vaccins
Guy Coppens wist wat hem te doen stond: “Ik kon niet overal tegelijk zijn, dus ik moest delegeren. Maar dat delegeren kon enkel maar als ik mensen kon opleiden zodat ze zelfstandig konden handelen. Al snel zag ik ook de nood in van preventieve geneeskunde: de introductie van vaccins tegen de mazelen bijvoorbeeld had een grote impact op de kindersterfte.” Anderhalf jaar nadat de werkzaamheden waren opgestart, kon het ziekenhuis in gebruik worden genomen. Coppens bleef tot 1988 in Bokonzi, en tot 1990 in Congo. Na een diplomatieke rel tussen het toenmalige Zaïre en België moesten alle Belgische zorgverleners Congo noodgedwongen verlaten. Ook Coppens keerde terug naar België. “Aan het einde van de jaren 1990 – een woelig decennium voor centraal Afrika – was er opnieuw toenadering. En via ZOL en Memisa werd ‘Ziekenhuis voor ziekenhuis’ opgericht waardoor we de banden tussen Bokonzi en België opnieuw konden aanhalen.”

“Via een publiekscampagne willen we de bevolking ervan overtuigen hoe belangrijk de juiste voeding is”

Ondervoeding en kindersterfte aanpakken
Over naar 2024 en het internationale solidariteitsproject. “Toen we de mogelijkheden zagen van de oproep van Zorgnet-Icuro, hebben we meteen onze partners in Bokonzi en Memisa gecontacteerd om te bekijken hoe we een project konden indienen, en met welke insteek. Al snel werd duidelijk dat op vlak van ondervoeding en de daaraan gekoppelde kindersterfte nog heel wat verbetering kan worden geboekt. Het doel is om met de middelen die we van Zorgnet-Icuro krijgen de morbiditeit en mortaliteit door ondervoeding met 40% te reduceren. We focussen ons daarbij op de 4 gezondheidscentra in Bokonzi – in totaal zijn er 16 – waar de toestand het meest precair is. Om de ondervoeding terug te dringen komt er actie op drie domeinen. Een eerste is preventie: als er iets is waar er overvloed aan is rond Bokonzi, is het ruimte. Die ruimte kan ingenomen worden door hoogwaardige voedingsproducten te telen zoals pindanoten, soja, bonen en maïs. Die voedingsstoffen kunnen bijdragen tot gevarieerde voeding. Een tweede element is een publiekscampagne om de bevolking ervan te overtuigen hoe belangrijk de juiste voeding is. Tot slot dient ook de behandeling voor ondervoede mensen op punt gesteld te worden. Dat alles kadert binnen het streven om de regio uiteindelijk minder afhankelijk te maken van ontwikkelingssteun. Het is beter ter plaatse te oogsten dan aangewezen te zijn op de zakjes pasta die Unicef aanlevert. Al moet gezegd dat de rol van de Congolese overheid hier cruciaal is. Er is te weinig aandacht voor gezondheidszorg in Congo. Daardoor is het systeem erg labiel, nog steeds. Onze steun blijft voorlopig nodig.”

TEKST: JENS DE WULF