12 december 2017

VRIJHEIDSBEPERKENDE MAATREGELEN IN DE GGZ

SECTOR NEEMT ZELF HET VOORTOUW VOOR VERANDERING

“Neen, de sector voelt zich niet geviseerd door Zorginspectie. Integendeel. We zijn zelf vragende partij voor verandering. Zorgnet-Icuro neemt samen met zijn leden diverse initiatieven. Maar ook de overheid moet kleur bekennen als ze de vrijheidsbeperkende maatregelen in de geestelijke gezondheidszorg wil terugdringen.” Dat zegt Peter Cosemans, stafmedewerker GGZ bij Zorgnet-Icuro. Hij werkte mee aan de visienota over vrijheidsbeperkende maatregelen en aan de verzameling van best practices in de sector.

In oktober publiceerde Zorginspectie haar rapport over vrijheidsbeperkende maatregelen in de kinderpsychiatrische ziekenhuisdiensten. Uit dat rapport blijkt dat er tussen voorzieningen grote verschillen bestaan bij de toepassing van die maatregelen. Sommige passen vrijheidsbeperking toe als standaardregel bij een gedwongen opname of bij overlast, andere voorzieningen passen ze alleen heel uitzonderlijk toe wanneer er acuut en ernstig gevaar is. Er zijn echter niet alleen verschillen in praktijken, maar ook in infrastructuur en inzet van personeel. Je kunt die elementen niet los van elkaar zien.

“Hoewel we bedenkingen hebben bij de methodiek van Zorginspectie, willen we toch aan de slag gaan met de resultaten”, zegt Peter Cosemans. “De sector GGZ wil dit thema op een positieve en proactieve manier aanpakken. Ook politiek is er een consensus om zo weinig mogelijk vrijheidsbeperkende maatregelen toe te passen. Met onze visienota geven we hiertoe alvast een aanzet.”

“De visienota omvat twee luiken: een deel over de klinische werking en een deel over de noodzakelijke randvoorwaarden voor de hervorming. Wat de klinische werking betreft, zetten we in op de “trialoog”: het gesprek tussen de patiënt, de personen uit zijn omgeving en de hulpverlener. Patiënten moeten altijd inspraak hebben in hun behandelplan, zoals de patiënt en zijn context ook actief moeten worden betrokken bij het afdelingsbeleid. Als er vrijheidsbeperkende maatregelen nodig zijn, moeten de steunfiguren minstens geïnformeerd worden en waar mogelijk actief betrokken in de zorg. Op het terrein zien we inderdaad grote verschillen op dat vlak tussen de voorzieningen.”

CONTINUÜM VAN ZORG

“Toch is het ook niet zo simpel om te stellen dat vrijheidsbeperkende maatregelen nooit kunnen. Soms zijn ze wel degelijk nodig. Maar dan alleen in een continuüm van zorg, als laatste redmiddel als andere oplossingen niet werken. Hiervoor moeten duidelijke criteria gelden en het mag nooit een standaardmaatregel zijn.” “Wat de randvoorwaarden betreft, gaat de visienota onder meer in op de nood aan vorming en aan een gedragen visie in elke voorziening. We moeten ook nadenken over de infrastructuur van de voorzieningen: comfortrooms of kamers met rooming-in voor een familielid kunnen een heel verschil maken voor de patiënt en de zorgverleners.”

“Samen met de overheid wil Zorgnet-Icuro werken aan een kwaliteitscontrole. Hiervoor is een eenduidig begrippenkader nodig. Dat ontbreekt vandaag. Als we dezelfde begrippen hanteren, kunnen we ook een eisenkader formuleren voor de voorzieningen. Maar dan moet ook de regelgeving hierop afgestemd worden. Hierbij is niet alleen het Vlaams beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin betrokken, maar ook de federale domeinen Volksgezondheid en Justitie. Dat maakt de materie nog complexer. Bovendien moeten de verwachtingen van de overheid realistisch zijn en moet de overheid consequent zijn in haar beleid. Willen we een veilige omgeving met een minimum aan vrijheidsbeperkende maatregelen, dan moet ook gezorgd worden voor voldoende gekwalificeerd personeel, 24 uur per dag, elke dag van de week.”

“Zorgnet-Icuro wil dat voorzieningen ook meer kunnen inzetten op innovatie. Hiervoor ontbreken vaak de middelen. Een innovatiebudget zou toelaten om sneller te investeren in een goed uitgeruste comfortroom. Het is één ding om te zeggen dat elke voorziening die moet hebben, maar iemand zal die investeringen moeten betalen. Ook in vorming en opleidingen moeten we blijven investeren; bijvoorbeeld rond leiderschap en rond veiligheidscultuur.” “In elk geval willen we samen met minister Vandeurzen werk maken van het actieplan hierover. Het bundelen van goede praktijkvoorbeelden kan alvast andere voorzieningen inspireren om hiermee aan de slag te gaan”, zegt Peter Cosemans.

De visienota ‘Vrijheidsbeperkende maatregelen in de geestelijke gezondheidszorg’ en de goede praktijkvoorbeelden vindt u op www.zorgneticuro.be, rubriek ‘Publicaties’.

TEKST: FILIP DECRUYNAERE