Indiase verpleegkundigen geven Belgische arbeidsmarkt zuurstof dankzij Aurora

Arbeidsmigratie als antwoord op personeelstekort

Half maart landde een groep Indiase verpleegkundigen in Brussel. Ze volgden een intensief voortraject in Kerala en de komende maanden nemen ze opnieuw plaats op de schoolbanken om vanaf 4 april hun opleiding te combineren met een job in het woonzorgcentrum. De groep emigreerde naar België onder de vleugels van Aurora, een project dat knelpuntvacatures in de zorgsector wil invullen door actieve arbeidsmigratie uit regio’s en landen met een arbeidsreserve aan geschoold zorgpersoneel.

Het pilootproject Aurora wordt gestuurd vanuit het consortium Dignitas. Wouter Sonneville, algemeen directeur van woonzorggroep Exalta is voorzitter van de stuurgroep. Frances Martens vertegenwoordigt binnen de stuurgroep de onderwijsinstelling IVV Sint Vincentius. Lenka Kint sluit bij de werkgroep aan met haar expertise als Strategic Account Manager International Relations bij de VDAB.

Wat willen jullie bereiken met Aurora?

Frances Martens: “Het doel van Aurora is ethische rekrutering, arbeidsmigratie, het opleiden en begeleiden van mensen en ervoor zorgen dat ze goed geïntegreerd raken in de werk- en schoolomgeving. Heel concreet leiden we zorgverleners in India op zodat ze met een arbeidscontract van onbepaalde duur naar België kunnen emigreren. Daarnaast willen we met de Indiase partners van het herkomstland wederkerigheid realiseren. Want wij hebben een nood, maar ook de partners hebben een nood. Het is belangrijk om ook daar oog en oor voor te hebben. “

Wouter Sonneville: “Het project gaat uit van het consortium Dignitas, wat zoveel betekent als waardigheid. Zo willen we benadrukken dat we staan voor ethisch rekruteren en waardig werk. De stuurgroep bestaat uit IVV Sint-Vincentius, de zorggroep Curando, Mintus en Exalta. In de werkgroep zitten de VDAB en de groep Tabor mee aan tafel, samen met een externe adviseur die ons begeleidt voor het India-luik. Zijdelings kregen we ook veel steun en expertise van het Agentschap Integratie en Inburgering.” 

Wat zorgde ervoor dat jullie samen rond de tafel gingen zitten?

Frances Martens: “We voelen allemaal de krapte op de arbeidsmarkt, zowel de werkgevers als de scholen. Wij vroegen ons af of arbeidsmigratie een oplossing kan zijn. Toen we in gesprek gingen, bleek al snel dat er nog mensen waren die op dat spoor zaten; we beslisten toen om dit project te ontwikkelen. We hadden binnen IVV Sint-Vincentius ervaring met opleiden op de werkvloer en samenwerkingsprojecten met werkgevers, maar de kracht van het Auroraproject zit in de cocreatie. Werkgevers alleen zouden dit niet kunnen, maar een school kan het ook niet zelfstandig realiseren.”

"De kern van het Auroraproject is cocreatie. Werkgevers alleen zouden dit niet kunnen, maar een school kan het ook niet zelfstandig realiseren" - Frances Martens

Wouter Sonneville: “De werkgevers worstelen ook met die zoektocht naar gemotiveerde en gekwalificeerde verpleegkundigen, daarom overwogen we om iets op poten te zeggen via onze link met de congregatie van de zusters van Liefde waar onze historische linken liggen. Kort daarna raakte ik aan de praat met Frances en weken we af van het spoor van de congregatie. Het klopt wat Frances zegt. Met drie of vier weet je meer dan alleen. We legden onze verschillende inzichten en expertises samen.”

Lenka Kint: “VDAB zoekt voortdurend naar nieuwe manieren om vers bloed te laten stromen naar de arbeidsmarkt. Vanuit mijn functie Internationale Relaties onderzocht ik wat de mogelijkheden waren om mensen aan te trekken van buiten Europa en zo kwam ik bij het Auroraproject terecht. In eerste instantie louter als observator om te polsen wat de mogelijkheden waren en waar de sterktes zaten, maar ik kan niet zwijgen (lacht). Als ik raad kon geven, dan deed ik dat.”

Vanwaar de keuze om mensen te rekruteren in Kerala?

Frances Martens: “Eerst en vooral hadden we de garantie dat de kandidaten goed opgeleid zijn, maar daarnaast is er in Kerala ook een overschot aan verpleegkundigen.”

"Vanuit het werkveld kregen we geen enkele negatieve reactie. Integendeel, wij voelen vooral veel interesse" - Wouter Sonneville

Wouter Sonneville: “Het is een regio die ervaring heeft met internationale rekrutering. Zij werken samen met partners uit onder meer Australië, Duitsland en Canada. De overheid is erop georganiseerd, waardoor je erop kan vertrouwen dat je samenwerkt met partners die rekening houden met ethische aspecten.”

Hoe verliep het pilootproject tot nu toe?

Frances Martens: “Aurora is uit de startblokken geschoten met de rekrutering van de Indiase kandidaten. Samen met de werkgevers stelden we een aantal essentiële criteria op. Zo moest een kandidaat een bachelor in de verpleegkunde zijn, met al enige werkervaring in de ouderenzorg of GGZ. Ze moesten het Engels al tot op een zeker niveau beheersen, omdat dit de basis vormt bij de studie van het Nederlands. En een kandidaat moest vanuit een vrije keuze instappen. 

"In het Auroraproject hebben de werkgevers bij iedere stap hun commitment bewezen en dat is essentieel voor een goed resultaat." - Lenka Kint

De rekrutering in Kerala verliep in samenwerking met ODEPC, de Indiase tegenhanger van de VDAB. Er reageerden ongeveer 3000 mensen op de oproep, daarvan weerhield ODEPC op basis van de objectieve criteria 50 kandidaten die online gescreend werden door de school en de werkgevers. In de zomer van 2021 startten 24 kandidaten de opleiding van zes maand. Die bestond uit een intensieve opleiding Nederlands, naast een bijscholing in geriatrie, psychiatrie en een introductie in ons gezondheidszorgsysteem. 22 deelnemers haalden het vereiste taalniveau en rondden de testen voor het visum als zorgkundige goed af.

Tegelijk met het rekruteringsproces bekeken we samen met de werkgevers op welke manier de kandidaten naar België komen. Wij kozen er expliciet voor om de deelnemers als arbeidsmigrant naar hier te laten overkomen, niet als student. Die gecombineerde werk- en verblijfsvergunning was belangrijk voor ons en is heel transparant aan de deelnemers gecommuniceerd.”

Wouter Sonneville: “Volgens het draaiboek zou de groep eind januari aankomen in België om hier hun opleiding voort te zetten, maar door een samenloop van all things corona en het complexe samenspel van administratieve procedures landden ze echter pas half maart.

"We moeten deze mensen alle vrijheid en verantwoordelijkheid geven om hun leven hier zelf uit te bouwen, maar we hebben er als werkgevers en onderwijsinstelling belang bij om hen toch dicht bij ons te houden als ervaringsdeskundigen." - Wouter Sonneville:

Ze zetten hun opleiding hier voort en startten begin april ook op de werkvloer. Als alles vlot loopt, studeert deze groep eind januari 2023 af. Op dat moment laten wij de deelnemers vanuit het project wat los. Wat niet wil zeggen dat we hen niet verder ondersteunen op vlak van vorming, opleiding of intervisie mocht dit nodig blijken. We moeten die mensen alle vrijheid en verantwoordelijkheid geven om hun leven hier zelf uit te bouwen, maar we hebben er als werkgevers en onderwijsinstelling alle belang bij om hen toch dicht bij ons te houden als ervaringsdeskundigen. Deze eerste lichting is voor ons van onschatbare waarde. Hoe hebben zij dit traject ervaren? Wat kunnen wij vanuit hun perspectief leren om ons proces nog beter te laten verlopen?”

Wat investeren jullie als werkgevers in dit project?

Wouter Sonneville : “De deelnemers betalen het vliegtuigticket en de kosten voor hun visum, de rest van de kosten wordt gedragen door de werkgevers. We trekken voor de eerste groep een bedrag van €8000 per verpleegkundige uit. Dat omvat de reguliere werking, de opstartkost en een budget van €1500 om te investeren in de wederkerigheid.”

"Dit project brengt nieuwe expertise binnen op vlak van diversiteit en taal. Zo ontwikkel je een andere sensitiviteit voor diversiteitsvraagstukken" - Frances Martens

Frances Martens: “De partners in India willen graag hun ouderenzorg in India uitbouwen. Ze willen samen met ons daarover expertise ontwikkelen. De zoektocht is nu om na te gaan wat we ter plekke kunnen doen en hoe we dat op een empowerende manier kunnen realiseren.”

Het project loopt nu al een klein jaar. Zorgt dit voor nieuwe inzichten of punten die jullie moeten bijsturen?

Wouter Sonneville: “We documenteren nauwgezet alles wat we doen, wat ons helpt om het draaiboek waar nodig bij te sturen. We konden voor deze eerste lichting rekenen op enorm veel goodwill en medewerking van alle partners, maar we voelen dat er nu nood is aan structurering. Daar zijn we op dit moment volop mee bezig. We maakten een aantal formele afspraken en de administratieve en praktische opvolging wordt vanaf nu opgenomen door een projectmanager.

Onze belangrijkste zorg in dit traject is om op een ethische manier te rekruteren. Daarom richtten we een ethische commissie op waarin zowel vertegenwoordigers van de werkgevers, de onderwijsinstelling als enkele externen zetelen. Zij kijken heel kritisch naar de vooropgestelde doelstellingen. Halen we die wel met dit project?

We hebben dit traject nu eenmaal doorlopen en beschikken over een indrukwekkende excel met aandachtspunten waarmee we aan de slag gaan. Zo stuurden we voor de tweede groep al een rekruteringscriterium bij. We nemen geen kandidaten meer aan met zeer jonge kinderen omdat we vanuit ontwikkelingspsychologisch standpunt weten dat het belangrijk is dat ouders aanwezig zijn bij hun opgroeien.”

Waar zit voor jullie de sterkte in dit project?

Lenka Kint: Ongetwijfeld de toewijding van de werkgevers. Ik zag al in andere trajecten - zowel in Vlaanderen als internationaal - dat de werkgevers van bij de start betrokken werden en laaiend enthousiast waren. Maar als puntje bij paaltje kwam, namen ze niemand in dienst. In het Auroraproject hebben de werkgevers bij iedere stap hun commitment bewezen en dat is essentieel voor het resultaat: de 22 kandidaten zijn nu in België aangekomen en zijn ondertussen al aan de slag. Dat vind ik fantastisch.”

"Het feit dat de mensen naar België vertrekken met een volwaardige arbeidsovereenkomst van onbepaalde duur op zak is een grote sterkte van dit project" - Lenka Kint

Frances Martens: “Voor mij zit de sterkte in het feit dat het onderwijs en het werkveld elk met hun eigen insteek en verantwoordelijkheid de samenwerking aangingen. Daarnaast brengt dit project nieuwe expertise binnen op vlak van diversiteit en taal. Door met dit project bezig te zijn ontwikkel je een andere sensitiviteit voor diversiteitsvraagstukken.”

Wouter Sonneville: “We hebben ons niet blindelings op de markt begeven, maar kozen bewust om met twee lokale partners samen te werken, namelijk het ODEPC en het Lourdes Hospital and Nursing College. Er is ook interne controle tussen die twee partners, wat ervoor zorgt dat het niet enkel de markt is die speelt en dat we zelf controle kunnen installeren. We willen op geen enkele manier het risico lopen dat we geassocieerd worden met mensenhandel. Nu is het goed verlopen en dat motiveert ons om op dit spoor verder te gaan. Maar we mogen niet naïef zijn en moeten te allen tijde gezond kritisch blijven.”

Wat zijn de reacties op het project Aurora?

Lenka Kint: “Dit project verlegt geen stenen, maar verzet rotsen. ‘Ze pikken onze jobs in', is een makkelijk argument dat je veel hoort. Kijk, op dit moment zijn er meer dan 2000 open vacatures voor verpleegkundigen. Als je dat cijfer bekijkt, kan je moeilijk spreken over de ontwrichting van de arbeidsmarkt door mensen op te leiden en naar hier te brengen. We spreken over 22 personen tegenover een tekort van 2000 personeelsleden.”

Wouter Sonneville: “Vanuit het werkveld kregen we geen enkele negatieve reactie. Integendeel, wij voelen vooral veel interesse. Natuurlijk is de zorgsector net een sector die bestaat uit heel wat sociaal bewogen mensen. Het stemt positief om te voelen dat er ook met veel zorg gekeken wordt naar de werknemers die emigreren.”

TEKST: KIM MARLIER - BEELD: TINI CLEEMPUT