Referentiepersonen relaties, integriteit en seksualiteit | Oost-Vlaanderen

Organisatoren van deze opleiding Aditi vzw, Expertisecentrum Dementie Paradox, Odisee Hogeschool, Rainbow Ambassadors en Sensoa streven naar een cultuur binnen het WZC waarin relaties, intimiteit/integriteit en seksualiteit/seksuele gezondheid van de bewoner in al haar mogelijke facetten bespreekbaar zijn.

Om als organisatie te groeien naar een dergelijke cultuur is het nodig om een visie en beleid betreffende deze thematiek uit te werken, te implementeren, continu te evalueren, daar waar nodig bij te sturen en te borgen. Dit kan enkel slagen wanneer binnen de organisatie één of meerdere personen aangesteld worden om deze functie ook daadwerkelijk te vervullen. We noemen deze personen de referentiepersonen relaties, intimiteit/integriteit en seksualiteit/seksuele gezondheid, (Referentiepersoon RIS).

Nood aan contact, verbondenheid en intimiteit, seksualiteit, …. het is des mensen. Ouderen die hun eigen lichamelijkheid, intimiteit en seksualiteit positief beleven en zelf keuzes kunnen maken, voelen zich immers ook beter. Langzaam zien we binnen woonzorgcentra ook een veranderende generatie ouderen hun intrede doen. Mondigere ouderen, ouderen die hun noden en behoeften durven kenbaar maken. Zo ook op vlak van intimiteit en, een stapje verder gaand, op vlak van het kunnen beleven van seksualiteit. Dit roept voor zorgverleners vaak vele vragen op. Hoe ga je om met vragen en noden van individuen en (nieuw samengestelde) koppels, waar liggen de grenzen in de zorgverlening, wat communiceren we naar familie rekening houdend met de privacy van bewoners, kan seksuele dienstverlening toegelaten worden, wat te doen bij een situatie van seksueel grensoverschrijdend gedrag, ...

Meer en meer staan daarom ook woonzorgcentra voor de uitdaging om van hun huis een warme en veilige thuis te maken met ruimte voor ieders individuele beleving, met aandacht voor inspraak, privacy, diversiteit, informatie en grenzen. Een helder beleid en visie binnen iedere organisatie, met duidelijke afspraken en procedures, dringt zich dus meer dan ooit op. Dit zal uiteindelijk ook leiden tot een meer professionele houding bij medewerkers in het omgaan met relaties, intimiteit en seksualiteit van de bewoners. Om dit te verwezenlijken zijn een open houding, kritische reflectie, attitudeverandering en opbouw van kennis absoluut noodzakelijk. Niet iedere medewerker in het woonzorgcentrum dient over deze kennis te beschikken, maar zou ten allen tijde binnen de organisatie moeten kunnen doorverwijzen naar iemand die wel de nodige ervaring en achtergrond heeft. Een referentiepersoon RIS die een voortrekkersrol neemt in het uitwerken van een visie en beleid binnen de organisatie en die op vragen van bewoners, partners, (zorg)personeel en indien nodig familie, de nodige antwoorden kan bieden is dus meer dan ooit een noodzaak.

Wie kan deelnemen aan de opleiding tot RIS?

Je hebt een voortrekkersrol en bent enthousiast en begaan met de visie zoals hierboven beschreven. Om de rol van referentiepersoon te kunnen opnemen, interesseert het thema relaties, intimiteit en seksualiteit bij ouderen je uitermate. Je voelt een passie voor het onderwerp.

Verder dienen referentiepersonen RIS te beschikken:

• over goede luistervaardigheden,
• over een discrete houding
• kunnen ze open en helder communiceren en feedback geven
• kunnen ze projectmatig werken

Vanuit het management van het woonzorgcentrum dienen ze de benodigde tijd en het mandaat te krijgen om hun rol als referentiepersoon kwalitatief te kunnen opnemen.

Rol van de referentiepersonen RIS

1. De referentiepersonen RIS maken zich kenbaar binnen de setting waarin men tewerkgesteld is en dit zowel naar de bewoners, partner, de professionelen als naar familie toe.
2. De referentiepersonen RIS hebben een voortrekkersrol in het WZC. Dit wil zeggen dat ze hun collega’s inspireren en motiveren om samen te streven naar een veilig en fijn leefklimaat, naar een cultuur waarin relaties, intimiteit en seksualiteit zonder taboe bespreekbaar zijn.
3. De referentiepersonen RIS zijn aanspreekpersoon voor collega’s, bewoners, partner en familie. Ze luisteren naar vragen en bezorgdheden betreffende relaties, intimiteit en seksualiteit van bewoners. Ze geven advies, brengen de juiste mensen rond de gesprekstafel en denken samen met collega’s na over hoe best te reageren in gevoelige situaties. Ze zijn in eerste instantie een klankbord, geen expert. Zij weten dan ook door te verwijzen naar de juiste externe organisaties en/of experten indien noodzakelijk.
4. De referentiepersonen RIS heeft als opdracht om het concrete beleid betreffende relaties, intimiteit en seksualiteit voor de organisatie in daadwerkelijke interventies om te zetten. Ze waken over de implementatie van dit beleid en bekijken jaarlijks of alles volgens plan loopt en de beleidsinstrumenten nog up-to-date zijn. Ze suggereren aanpassingen aan het management indien nodig. De referentiepersonen kunnen hiervoor beroep doen op een werkgroep die mee instaat voor de uitwerking van het concrete beleid. Deze werkgroep kan bestaan uit professionelen uit de verschillende teams (zorgkundigen, verpleegkundigen, sociale dienst, paramedische, logistiek,...), bewoners en mensen uit het netwerk van de bewoner (partner, familie, vrijwilligers,...). Zij vormen onder coördinatie van de referentiepersonen RIS de groep die meedenkt en mee bepaalde deelaspecten in het beleid helpt implementeren binnen de organisatie.
5. De referentiepersonen RIS adviseren de directie over gepaste interventies en vormingsnoden van het personeel, familie en bewoners in verband het relationele en seksuele leven van ouderen en gaan op zoek gaan naar een gepast vormingsaanbod.
6. De referentiepersonen RIS sensibiliseren tot het deelnemen aan een opleiding over relationele en seksuele leven van de oudere en het volgen van intervisie en supervisie over het thema.
7. De referentiepersonen RIS scherpen hun kennis aan over wetenschappelijk onderzoek, evoluties, ontwikkelingen en wetgeving op het vlak van het relationele en seksuele leven van ouderen. Elk jaar volgt de referentiepersoon RIS één tot twee vervolgopleidingen of neemt deel aan intervisiemomenten.

Inhoud van de opleiding

Dag 1 - 16 april

Voormiddag: Met zijn allen in het ‘seksbad'

• Lesgever: Ellen Vandenbroeck (freelancer Aditi vzw)

In deze module staan we stil bij een aantal begrippen die een noodzakelijke basis vormen voor deze 4-daagse opleiding. Zo verduidelijken we het begrip ‘seksualiteit’, ‘seksuele gezondheid’, ‘quality of life’ ...

Daarna zoemen we dieper in op de seksuele rechten van mensen en doen we de oefening hoe we deze rechten kunnen vertalen naar ouderen binnen het WZC.

Tevens zal ook het juridische kader van seksuele dienstverlening en sekswerk toegelicht worden.

Namiddag: Seksloos, liefdeloos en onaangeraakt?

• Lesgever: Els Messelis

Deze module bevat twee onderdelen waarbij Els Messelis ons tijdens het eerste deel meeneemt in de beeldvorming t.a.v. ouderen en seksualiteit. Hoe sterk beïnvloeden stereotypen over ouderen en seksualiteit onze dagelijkse omgang, welke invloed kan dit hebben op het groepsgebeuren, komen deze ideeën wel overeen met wat onderzoek aantoont?...

En vooral hoe kunnen we binnen het WZC komen tot een juiste beeldvorming over ouderen.

In het 2^de deel zullen we verder stilstaan bij de plaats van seksualiteit in het leven van mensen in een WZC. Wat is hierbij de rol en verantwoordelijkheid van (zorg)professionals. Met andere woorden hoe kunnen we seksualiteit bespreekbaar maken en de kwaliteit van omgaan met ouderen vergroten.

Dag 2 - 23 april

Voormiddag: Het leven zoals het is

• Lesgever: Nelle Frederix (Aditi vzw)

Tijdens deze module gaan we eerst vanuit een biologische invalshoek kijken naar seksualiteit en seksuele ontwikkeling bij ouderen. Hoe verandert het lichaam bij het ouder worden? Welke invloed heeft dit op het seksuele leven? Wat is de rol van medicatie?, …

Daarna zal ook het psychologische luik aangesneden worden en staan we vooral stil bij de beleving van relaties, intimiteit en seksualiteit bij mensen op oudere leeftijd.

Namiddag: ‘Het ABC over LGBT+ Senioren

• Lesgevers: Patrick Gaens en Maggy Doumen (RainbowAmbassadors)

In dit onderdeel zullen deelnemers aan de hand van getuigenissen kunnen kennismaken met het leven en ervaringen van LGBT+ ouderen. Wat weten we over hen? Hoe zit het met onze beeldvorming en onze emoties rond dit thema? En welke plaats heeft de LGBT+ binnen het WZC?

Dag 3 - 30 april

Voormiddag: ‘Als Amor de draad kwijtraakt'

• Lesgever: Christian Verelst (ExpertiseCentrum Dementie Paradox)

Ook ouderen met dementie zijn seksuele wezens. Maar wat doet dementie met het seksuele leven van een persoon? En wat kan de impact hiervan zijn op de partner, familie of professionele hulpverlener? Wat met grensoverschrijdend gedrag en hoe schatten we het begrip toestemming in?

In deze module staan we bij al deze vragen stil en worden handvatten aangereikt om de bespreekbaarheid van seksualiteit bij mensen met dementie te bevorderen.

Namiddag : ‘Checkpoint sexy Charlie'

• Lesgever: Karen De Wilde (Sensoa)

Het Vlaggensysteem is een methodiek om seksueel (ongewenst) gedrag te kaderen en te beoordelen. Aan de hand van situatieschetsen leren we hoe we gedrag kunnen inschatten en hoe we seksueel (grensoverschrijdend) gedrag kunnen bespreekbaar maken met de bewoner of het team. Deze methodiek geeft ons tevens de mogelijkheid om pijnpunten binnen het beleid bloot te leggen en aan te pakken.

Dag 4 - 7 mei

Voormiddag: ‘De koe bij de horens vatten'

• Lesgever: Miek Scheepers (Aditi vzw)

Een beleid inzake relaties, intimiteit en seksualiteit is een must binnen iedere WZC.

Maar hoe begin je hier nu aan? Wie moet hierbij betrokken worden? Wat moet er allemaal omvat zijn in dit beleid? …

Tijdens deze module reiken we handvatten aan hoe je zicht krijgt op de sterktes en zwaktes van je organisatie, vanuit welke denkkaders een beleid kan worden opgebouwd, welke procedures noodzakelijk en welke wenselijk zijn. Met andere woorden hoe bouwen we een beleid inzake seksuele gezondheid uit binnen onze organisatie.

Namiddag: ‘Eerst blabla, dan boemboem'

• Lesgevers: Miek Scheepers (Aditi vzw)

Bespreekbaar maken van seksualiteit betekent “professioneel praten over”. Dat dit geen eenvoudige materie is wanneer het om taboeonderwerpen gaat, toont de praktijk maar al te vaak aan.

Daarom gaan we in deze sessie met elkaar op een veilige manier verschillende gesprekmethodieken bespreken en oefenen.

Tevens staan we stil bij de sociale kaart en alle mogelijke doorverwijzers.

Kostprijs om deel te nemen aan deze 4-daagse

• € 650 per persoon (indien 1 inschrijving vanuit het wzc)
• € 600 per persoon (indien 2 inschrijvingen vanuit het wzc)