Zorgnet-Icuro pleit voor stevig investeringsplan voor de ouderenzorg
De ouderenzorg stond tijdens de coronacrisis fel in de schijnwerpers. De crisis fungeerde als katalysator voor een aantal inzichten die in de sector al lang gekend waren, maar nu plots ook voor iedereen zonneklaar werden. Zorgnet-Icuro vraagt om de lessen uit de crisis niet te vergeten en pleit voor een stevig investeringsplan voor de sector in de komende tien jaar. Nog deze legislatuur is het absoluut noodzakelijk om 500 miljoen euro te investeren in een forse versterking en diversificatie van de personeelsequipes. Na 2025 zal er opnieuw een uitbreidingsbeleid nodig zijn om de golf van verzilvering op te vangen.
Complexe zorg
In de Vlaamse woonzorgcentra verblijven kwetsbare mensen met vaak een heel complexe zorgvraag. Ze komen naar het woonzorgcentrum wanneer ze zwaar zorgbehoevend zijn, afhankelijk van de zorg en ondersteuning van anderen en wanneer de inzet van de mantelzorg en thuiszorg niet meer voldoende zijn. Een nieuwe bewoner verblijft gemiddeld nog anderhalf à twee jaar in een woonzorgcentrum. Complexe zorg verlenen vraagt aangepaste personeelsequipes. En daar wringt het schoentje. De coronacrisis maakte duidelijk dat de woonzorgcentra vastzitten in een personeelsnorm die totaal niet meer gepast is voor de opdrachten die zij moeten vervullen en de nood aan een ondersteuning op maat van de mensen met een zware zorgnood. In de afgelopen jaren investeerde de Vlaamse overheid vooral in bijkomende plaatsen, waardoor de wachtlijsten konden krimpen. De personeelsnorm werd maar lichtjes aangepast en hield geen gelijke tred met het gemiddelde hogere zorgprofiel van de bewoners.
Werk maken van een investeringsplan
Zorgnet-Icuro vraagt om na corona niet de business as usual te hernemen. We mogen niet de fout maken om de verworven inzichten in de vergeetput te stoppen. De ouderen en de sector verdienen een fundamenteel debat over de opdracht die we als samenleving hebben om een kwaliteitsvolle en betaalbare ouderenzorg te organiseren en te financieren. We zijn ervan overtuigd dat er door de vergrijzing, de complexe zorgnoden en de verdunning van het sociaal en familiaal weefsel altijd nood zal zijn aan residentiële ouderenzorg. Het woonzorgcentrum van de toekomst is kleinschalig in verschijningsvorm, grootschalig in organisatievorm, ingebed in de buurt als een schakel in een geheel van diverse zorgvormen. Om de transformatie van de woonzorgcentra te begeleiden vragen we aan de Vlaamse overheid een investeringsplan over tien jaar. In een eerste fase dienen de middelen te gaan naar de versterking van de personeelsequipes, vanaf 2025 zal er opnieuw moeten ingezet worden op een bijkomend gediversifieerd aanbod.
Meer medewerkers en een grotere diversiteit aan competenties
Om kwaliteitsvolle zorg te leveren aan zwaar zorgbehoevenden in een hedendaags buurtgericht concept is een drastische herziening nodig van de personeelsomkadering: niet alleen puur kwantitatief (meer zorgpersoneel) maar ook wat betreft de samenstelling van multidisciplinaire teams. Vertrekpunt voor de norm zijn niet langer grote afdelingen van 30 bewoners (in een ziekenhuismodel) maar kleinschalige woonvormen van 15 bewoners of nog minder (een woon- en leefmodel). De personeelsomkadering moet afgestemd zijn op de objectief vastgestelde zorgzwaarte van de bewoners en gelijke tred houden met de norm in andere sectoren die bezig zijn met langdurige zorg voor mensen met complexe zorgnoden.
Er zijn momenteel twee statuten van bewoners: ROB en RVT. Een ROB-woongelegenheid heeft een personeelsnorm van 6,5 VTE per 30 bewoners, voor een RVT-woongelegenheid is dat 11,5 VTE. En dat om de klok rond en 7 dagen op 7 zorg te verlenen. Bovendien is er niet voor elke zwaar zorgbehoevende een RVT-financiering. We spreken momenteel in Vlaanderen van een zogenaamde “RVT-dekking” van 82%. Dat betekent dat van elke 100 zwaar zorgbehoevende ouderen er 18 zijn waarvoor de overheid niet de financiering geeft waarop ze recht hebben. Het dichtrijden van die kloof is een allernoodzakelijkste eerste stap die moet gerealiseerd zijn tegen eind 2021. De huidige door de overheid gefinancierde RVT-personeelsnorm, die nu ongeveer 0,5 VTE per bewoner bedraagt, volstaat echter niet om goede zorg voor een zwaar zorgbehoevende oudere te leveren. Zorgnet-Icuro vraagt om op termijn een groeipad te voorzien zodat de personeelsnorm gefaseerd kan opgetrokken worden naar 0,9 VTE per bewoner.
Door de stijgende complexiteit en variatie in zorgnoden is er ook een uitgesproken nood aan bijkomende, nieuwe competenties en/of functies. Een volwaardig middenkader moet de professionalisering van de woonzorgcentra begeleiden en de medewerkers coachen en aansturen. Concreet vraagt Zorgnet-Icuro meer financiering om de volgende competenties in de teams te kunnen voorzien of versterken: ICT, woonzorgarts, palliatieve functie, kwaliteitszorg, HR-functie, liaisonfiguur met de ziekenhuizen en ondersteunend personeel.
Naast significant meer middelen voor personeel dient er sterk ingezet te worden op de digitalisering (gegevensdeling, opleidingen, registratie van kerngegevens) en samenwerking met partners uit de eerste lijn en de ziekenhuizen. We vragen dat de samenwerkingsverbanden die in coronatijd werden opgezet duurzaam worden verankerd.
Opvangen van de vergrijzingsgolf
Maar er is een tweede noodzaak die zich op langere termijn aandient: die van de noodzakelijke uitbreiding vanaf 2025. Tegen 2030 komen er in Vlaanderen immers ruim 42.000 85-plussers bij en tegen 2035 nog eens 44.000. Het aantal plaatsen in de woonzorgcentra zal moeten toenemen, anders stevenen we opnieuw op lange wachtlijsten af. En die nieuwe plaatsen zullen ingenomen worden door bewoners met een gemiddeld hoog zorgprofiel. Ook voor die plaatsen moeten we een kwaliteitsvolle omkadering voorzien.
Anderhalf miljard extra over tien jaar
Zorgnet-Icuro berekende dat er tot 2030 voor de versterking en diversificatie van het personeelskader én de uitbreiding van het aanbod na 2025 om en bij de 1,5 miljard extra nodig is. In eerste instantie vragen we tijdens deze legislatuur een groeipad van 500 miljoen euro bovenop de al geplande middelen in de meerjarenbegroting van de Vlaamse regering, of met andere woorden een stijging van het huidige budget met ongeveer een kwart. Die 500 miljoen moet ingezet worden voor een betere personeelsbestaffing (100% RVT-dekking en de omkaderende functies zoals ICT, CRA, palliatieve functie…) en de verdere uitrol van het baremasysteem IF-IC voor een betere verloning. Deze investeringen moeten de sector de nodige ademruimte geven en perspectief aan wie nu kreunt onder de werkdruk en de negatieve maatschappelijke perceptie. Zorgnet-Icuro hoopt dat de noodzakelijke transities voor de ouderenzorg nadrukkelijker op de politieke agenda zullen staan én blijven staan.