Vertraagde indexmechanismen en stijgende energiekosten baren zorgvoorzieningen stevige kopzorgen

De voorthollende inflatie en de opeenvolgende overschrijdingen van de spilindex hebben een enorme impact op de financiële situatie van de zorgvoorzieningen. Zij moeten hun personeel hogere lonen uitbetalen terwijl de indexmechanismen van de overheidssubsidies met veel vertraging of onvoldoende volgen. Daarnaast worden ook de zorgvoorzieningen geconfronteerd met sterk gestegen energiefacturen. Dat cumulatief effect baart grote zorgen. Zorgnet-Icuro trekt aan de alarmbel en vraagt de overheid om maatregelen te nemen. De indexmechanismen moeten het ritme van de loonstijgingen volgen zodat er geen onoverbrugbare financiële kloof ontstaat. Daarnaast heeft ook de zorgsector nood aan een tegemoetkoming in de energiefactuur.

Rekening houdende met de laatste prognoses van het Planbureau zullen er tussen september 2021 en juni 2022 in totaal 4 indexaties plaatsvinden, met een totale impact van 8,24% op de lonen. In die laatste prognoses is nog geen rekening gehouden met de impact van het energie-akkoord. Mogelijks vindt de vierde indexatie niet plaats, of later dan april. Niettemin zijn we zeker van een globale loonstijging van 6,12%.

Federale sectoren

De federale overheid financiert het personeel in de algemene en de psychiatrische ziekenhuizen via het Budget Financiële Middelen (BFM). Het BFM-financieringsmechanisme ondervangt de indexatie op reële basis. De ziekenhuizen hebben echter nog andere financieringsbronnen nodig om hun personeelskosten te kunnen dekken:

• Omdat de ziekenhuizen structureel ondergefinancierd zijn, dienen de artsen een deel van hun honoraria aan het ziekenhuis af te staan voor het personeel dat hen ondersteunt, onder de vorm van de zogenaamde “afdrachten”. De honoraria mogen in 2022 echter maar stijgen met 0,73% waardoor de afdrachten die het ziekenhuis nodig heeft om personeel te betalen onvoldoende mee stijgen met de huidige indexevolutie. Het is moeilijk in te schatten over welke absolute bedragen het hier gaat. De afdrachten zijn echter essentieel om de ziekenhuisfinanciering sluitend te maken.
• De indexering van de zogenaamde B4-overeenkomsten volgt niet of ten vroegste pas na een jaar. We schatten de kostprijs van de indexatie voor deze post op ca. 12 miljoen euro.
• Een deel van het personeel wordt betaald via het Fonds Sociale Maribel. Die financiering volgt de reële indexevolutie niet. We schatten de totale structurele bijkomende kost voor de Belgische ziekenhuizen voor de meervoudige indexatie in 2021-2022 op bijna 36 miljoen euro (of een equivalent jaarloon van 800 VTE).

Vlaamse sectoren

Vlaanderen financiert onder meer de woonzorgcentra, de centra voor geestelijke gezondheidszorg, de initiatieven beschut wonen, de psychiatrische verzorgingstehuizen, de revalidatiecentra en de revalidatieziekenhuizen. Ook hier stellen zich problemen, onder meer door de jaar op jaar niet-indexering van de werkingsmiddelen voor de volledige legislatuur. Ook voor deze sectoren speelt de problematiek van de Sociale Maribel. We ramen de extra loonkost voor het personeel tewerkgesteld via Sociale Maribel voor alle woonzorgcentra op bijna 13 miljoen euro.

Impact van gestegen energieprijzen

Ook de zorgsectoren ontsnappen niet aan de sterk gestegen energieprijzen. Zorgnet-Icuro raamt de meeruitgaven voor energie voor de algemene en psychiatrische ziekenhuizen in België voor 2022 op ruim 220 miljoen euro. In de financiering van de werking van de ziekenhuizen is er geen rechtstreekse link tussen de financiering voor energie en de reële energie-uitgaven. Voor de woonzorgcentra schatten we dat de energiekost in de dagprijs zal verdubbelen, met name van 3 euro per dag per bewoner naar 6 euro per dag per bewoner. In totaal gaat het om meer dan 88 miljoen euro extra energiekosten voor de Vlaamse woonzorgcentra en om circa 24 miljoen voor de groepen van assistentiewoningen. De dagprijzen die aan de bewoners aangerekend worden, mogen slechts eenmaal per jaar geïndexeerd worden, dus ook hier zit grote vertraging op. Woonzorgcentra kunnen bovendien niet genieten van de btw-verlaging en hun bewoners krijgen geen energiecheque.

Dringend maatregelen nodig

Dit “dubbele” effect, enerzijds de onvoldoende of te trage indexeringsmechanismen en anderzijds de gestegen energieprijzen, stelt de zorgsector voor zware uitdagingen. Uit de financiële analyse door Belfius blijkt telkens de flinterdunne financiële marge van de Belgische ziekenhuizen. Ook de Vlaamse sectoren staan zwaar onder druk. In tijden van dergelijke inflatiecijfers moeten alle indexmechanismen sneller de gestegen loonkosten van het personeel volgen. Een harmonisering van de indexmechanismen dringt zich reeds lang op. We vragen zowel de federale als de Vlaamse overheid om hier structureel in te grijpen. Wat betreft de energiekosten moeten de overheden een gemeenschappelijk plan uitwerken. De meerinkomsten voor de overheid uit heffingen en accijnzen moeten kunnen terugvloeien naar de sector. Bovendien moeten de bepalingen uit het energie-akkoord ook kunnen gelden voor zorgvoorzieningen en hun bewoners, zorggebruikers en patiënten.