26/04/2019
Financiering Zorgbeleid

Opinie Margot Cloet: 'Sociale bescherming is nog geen paradepaardje'

Om alle wachtenden met een beperking een zorgbudget te kunnen geven is flink meer geld nodig, maar ook in de ouderenzorg en de geestelijke gezondheidszorg zijn forse injecties broodnodig.

In verkiezingstijd maken partijen hun programma’s bekend en profileren ze zich. Alle sectoren, organisaties en belangengroepen schrijven memoranda en proberen hun thema’s zo hoog mogelijk op de politieke agenda te krijgen. Straks is het aan de nieuwe regeringen in dit land om de regeerakkoorden te schrijven, beleidskeuzes te maken, en vooral: te bepalen waaraan de middelen worden besteed.

Berekeningen van het extra geld dat nodig is om de wensen in vervulling te laten gaan, vliegen ons om de oren. Zelfs sommige Vlaamse administraties schuwen de oefening niet. Zo berekende het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) dat in de volgende legislatuur 1,6 miljard euro extra nodig is om alle wachtende personen met een beperking een zorgbudget te kunnen geven.

Het worden moeilijke keuzes voor de nieuwe Vlaamse beleidsploeg. Nog heel wat andere kwetsbare groepen in zorg en welzijn schreeuwen om extra ondersteuning. Onze samenleving vergrijst in sneltempo. De noden in de geestelijke gezondheidszorg zijn hoog. Mensen leven steeds langer, maar ook vaak met complexe chronische aandoeningen, van zowel fysieke als psychische aard. En iedereen verwacht goede en betaalbare zorg, die beschikbaar is wanneer je ze nodig hebt.

De politici zien van die belangrijke maatschappelijke trend nog onvoldoende de budgettaire gevolgen in. De overdracht van de bevoegdheden bij de laatste staatshervorming impliceert dat Vlaanderen ook de factuur van een verouderende en kwetsbare bevolking moet dragen.

Wat betekent de Vlaamse sociale bescherming als de meest kwetsbaren niet voldoende beschermd worden, of bepaalde groepen uit de boot vallen?

Sinds de zesde staatshervorming is Vlaanderen volledig bevoegd geworden voor de ouderenzorg, een deel van de geestelijke gezondheidszorg en de revalidatie. Daardoor liggen de mogelijkheden open voor een meer geïntegreerde benadering voor al wie langdurige zorg en ondersteuning nodig heeft. De Vlaamse overheid riep de Vlaamse sociale bescherming in het leven, die iedereen met een langdurige zorgnood moet ondersteunen.

De budgettaire uitdagingen voor de concrete invulling van het nieuwe systeem zijn voor de komende jaren immens.

Personeel

Vooreerst de ouderenzorg. Ouderen gaan steeds later naar een woonzorgcentrum, meestal voor de allerlaatste levensfase. Daardoor zijn hun zorgnoden de afgelopen decennia steeds hoger en complexer geworden. De personeelsnormen zijn onvoldoende mee geëvolueerd. Niemand kan eromheen dat de woonzorgcentra schrijnend onderbemand zijn. De vele noodkreten en getuigenissen in de media de afgelopen jaren tonen dat dat probleem heel ernstig genomen moet worden. Het personeel kan de werkdruk niet aan en heeft onvoldoende tijd om echt warme zorg te geven aan mensen in hun laatste levensfase.

De personeelsnormen zijn onvoldoende mee geëvolueerd. Niemand kan eromheen dat de woonzorgcentra schrijnend onderbemand zijn.

De Vlaamse overheid financiert ongeveer 0,48 voltijdse medewerker (VTE) per bewoner, terwijl het streefdoel een personeelsnorm van 0,9 VTE per bewoner moet zijn. Het gaat hier om heel zwaar zorgbehoevenden met complexe problemen, zoals dementie. Die kloof overbruggen, samen met de nodige extra plaatsen voor een vergrijzende bevolking, kost om en bij 2 miljard euro.

Ook in de geestelijke gezondheidszorg dient Vlaanderen een tandje bij te steken. Het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg noemt de geestelijke gezondheidszorg in zijn recentste rapport ‘het zorgenkindje van het systeem’. Ook daar zijn flinke injecties nodig om de wachttijden te verminderen en de psychische zorgnoden adequaat te lenigen. Voor een uitbreiding van de ambulante behandelcapaciteit, de psychiatrische verzorgingstehuizen en beschut wonen is om en bij 450 miljoen euro extra Vlaams geld nodig. Dat is exclusief de psychiatrische ziekenhuizen, die nog ressorteren onder de federale overheid.

Handen tekort

Ook in de revalidatiesector zijn handen tekort om de noden te lenigen. Om de personeelsnorm daar op peil te brengen en de evoluerende noden te kunnen invullen is in de volgende regeerperiode 8 miljoen euro nodig.

De Vlaamse overheid presenteert de Vlaamse sociale bescherming als een van de grote verwezenlijkingen van haar beleid. Dat biedt kansen. Maar wat betekent die Vlaamse sociale bescherming als de meest kwetsbaren niet voldoende beschermd worden, of bepaalde groepen uit de boot vallen? Wat betekent ze als de werkdruk voor het personeel zo hoog is dat steeds meer zorgmedewerkers uitvallen of definitief de zorgsector verlaten?

Nieuwe financieringssystemen zoals de persoonsvolgende financiering kunnen maar werken als er voldoende personeel is, en iedereen ook effectief krijgt waar hij recht op heeft. Als er met andere woorden voldoende budget voor wordt uitgetrokken op regeringsniveau. Nieuwe systemen met complexe nieuwe regelgeving zijn geen doel op zich. De zorg voor mensen die ze nodig hebben, is dat wel. Politici, de keuze is aan u.