Opinie: De gezondheidszorg kan nu al efficiënter
Wat kunnen we nu al aanpakken in de huidige bevoegdheidsverdeling voor een beter afgestemde gezondheidszorg? Margot Cloet (gedelegeerd bestuurder Zorgnet-Icuro) en Tom Balthazar (docent Gezondheidsrecht UGent en stafmedewerker bij Zorgnet-Icuro) schreven hierover op de website van De Tijd een opiniestuk.
Over één covidles is iedereen het roerend eens: de gezondheidszorg in ons land is zo versnipperd en complex dat het een efficiënt en resultaatgericht beleid in de weg staat. De roep naar een bevoegdheidsherverdeling en een nieuwe staatshervorming klinkt almaar luider.
Maar wat kunnen we aanpakken in het huidige systeem? We verkennen enkele mogelijkheden om in de huidige bevoegdheidsverdeling te komen tot efficiënter gezondheidsbeleid. ‘Alles kan beter’ kunnen we in deze context behoorlijk letterlijk nemen.
Elk beleidsniveau heeft een aanknopingspunt om voor elke materie bevoegd te zijn. Een beslissing van het ene niveau heeft onvermijdelijk een impact op het beleid van het andere. Voor het gemeenschappelijk beleid bestaat er een platform: de Interministeriële Conferentie Volksgezondheid (IMC). Soms slaagt de IMC erin tot gemeenschappelijke doelstellingen en beleidsteksten te komen. Voorbeelden zijn de ‘Gids naar een betere geestelijke gezondheidszorg’ (2009) en de 'Gids naar een nieuw geestelijk gezondheidsbeleid voor kinderen en jongeren' (2015). Beide beleidsteksten zijn een gezamenlijke realisatie van de federale overheid en de bevoegde deelstaten. Allebei gaan ze uit van heldere doelstellingen en schetsen ze een gezamenlijk afsprakenkader, geïnspireerd op richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie. Het kan dus.
De IMC heeft op zich geen enkele beslissingsmacht. Voor een efficiënte en effectieve samenwerking is ze een te vrijblijvend platform dat helemaal steunt op de goodwill van individuen. Daarom zou de IMC een metamorfose kunnen ondergaan en vervellen tot een structureel platform dat geregeld samenkomt, met een eigen secretariaat en een permanent ambtelijk overleg op hoog niveau ter voorbereiding van de politieke besluitvorming.
In afwachting van een doordachte grote hervorming zouden kleine stappen ons vandaag misschien al enig soelaas kunnen bieden.
De betrokken kabinetten en politici moeten zich minder bekommeren om details en operationele uitvoering, en ook zich er minder mee te moeien. Daarbij zou beslist kunnen worden samenwerkingsakkoorden te onderhandelen die ‘asymmetrisch’ zijn en dus van gemeenschap tot gemeenschap kunnen verschillen. Het geeft de federale overheid en elke deelstaat de vrijheid en de autonomie om beter in te spelen op de verschillen in de populatie en haar noden, verwachtingen en tradities.
Een ander instrument dat niet ten volle wordt benut, is de mogelijkheid om (federaal gefinancierde) ziekenhuisbedden om te zetten in (door de gemeenschappen gefinancierde) initiatieven, om patiënten buiten het ziekenhuis te behandelen en te verzorgen. Die mogelijkheid is vastgelegd in de Bijzondere Wet, die de financiering van de Gemeenschappen en de Gewesten regelt. De wet zegt dat daarvoor een samenwerkingsakkoord vereist is, waarbij bijkomende middelen aan de gemeenschap toegekend kunnen worden.
Een derde opportuniteit kan zijn het overleg tussen het RIZIV, de ziekenfondsen en de zorgverstrekkers zo te organiseren dat het zich niet alleen richt op het federale gezondheidsbeleid, maar ook de gemeenschappen eraan kunnen deelnemen. Omgekeerd zou de federale overheid zetelen in belangrijke advies- en beslissingsorganen op gemeenschapsniveau. Dat zou de samenhang van het beleid op alle niveaus ten goede komen.
Budgettaire spanning zet de gezondheidszorg in ons land onder druk. Maar het gaat vandaag niet alleen om meer middelen. Het gaat evenzeer over een geïntegreerd, gecoördineerd en afgestemd beleid. Vanuit één gedeelde visie. In afwachting van een doordachte grote hervorming zouden deze kleine stappen ons misschien al enig soelaas kunnen bieden.