10/10/2018
Financiering

Financiële situatie Belgische ziekenhuizen: besparingen maken marge flinterdun

Uit de jaarlijkse financiële analyse van Belfius blijkt dat de Belgische algemene ziekenhuizen door zwaar financieel weer gaan. De door de overheid opgelegde besparingen eisen hun tol: vier op de tien ziekenhuizen zijn verlieslatend, het courant resultaat bedraagt nog slechts 0,2% van de omzet. De ziekenhuizen zijn met andere woorden financieel bijzonder kwetsbaar, en dat met de gigantische uitdagingen die zich aandienen.

Jaarlijks licht Belfius de Belgische ziekenhuizen financieel door via de MAHA-studie (Model for Automatic Hospital Analysis). Alle algemene ziekenhuizen namen deel aan het onderzoek van 2017, zowel privé als openbaar, en in de drie gewesten. De resultaten geven dus een volledig en betrouwbaar beeld van de sector in ons land.

Het investeringsniveau blijft ongeveer even hoog als vorig jaar: bijna 1,5 miljard euro. Dat bedrag zit wel geconcentreerd in enkele ziekenhuizen, die een grootscheeps nieuwbouwproject realiseerden. Ruim een kwart van de instellingen (in totaal 24 t.o.v. 16 in 2016) kan onvoldoende cashflow vrijmaken om hun lening af te betalen.  

Net zoals de afgelopen jaren bleef de omzetstijging bescheiden (+2,7%). Het BFM (budget financiële middelen) daalt lichtjes (-0,1%). Daardoor valt het aandeel van het BFM (de rechtstreekse overheidssubsidie aan de ziekenhuizen) terug op 36% van de omzet. De erelonen van de artsen  stijgen met 120 miljoen euro (+2,1%), waarvan 90 miljoen rechtstreeks naar de artsen ging en 30 miljoen via afdrachten naar de ziekenhuizen. De stijging van de totale omzet is vooral toe te schrijven aan de farmaceutische producten (+11,1%). Voor het tweede opeenvolgende jaar stegen de personeelskosten (+3,7%) sterker dan de omzet (+2,7%). De toename van 2017 valt veeleer te verklaren door een stijging van de gemiddelde loonkosten per VTE (+3,4%), dan wel door een groei van het aantal VTE (+0,7%). Het gaat trouwens niet om de aanwerving van extra zorgpersoneel; de zeer beperkte toename in aantal VTE heeft vooral te maken met nieuwe functies zoals ondersteunend personeel voor bijvoorbeeld de uitrol van het EPD.

Vooral de evolutie van het courant resultaat van de ziekenhuizen baart zorgen: voor 2017 bedraagt dat nog maar 28,7 miljoen euro. Dat is 67,1 miljoen minder (-70%) dan het boekjaar daarvoor! Dat vertegenwoordigt nog slechts 0,2% van de totale omzet. 40% van de ziekenhuizen komt uit op een negatief courant resultaat: een bijzonder onrustwekkende situatie.

De analyse maakt duidelijk dat er voor de meeste algemene ziekenhuizen weinig tot geen financiële ademruimte meer is, en dat terwijl er zich fikse uitdagingen aandienen. De in 2017 opgelegde besparingen hebben de marge letterlijk opgegeten, en zullen dat nog meer doen wanneer de besparingen op volledige kruissnelheid komen. De grens met het faillissement is flinterdun geworden.

Wat nu? Verder besparen op personeel is een quasi onmogelijke opdracht. België zit nu al met een extreem lage personeelsomkadering (1 verpleegkundige voor 11 patiënten, tegenover een Europees gemiddelde van 1 verpleegkundige per 8 patiënten). De bijkomende regels van de overheid (EPD, kwaliteit, GDPR…) vergen bovendien ook bijkomend personeel in andere diensten dan het zorgdepartement. De ziekenhuisnetwerken als dé oplossing? Zorgnet-Icuro is sinds lang vragende partij voor het vormen van ziekenhuisnetwerken en een nieuwe ziekenhuisfinanciering die daarop inspeelt. Maar de netwerken zullen niet meteen de broodnodige financiële marges creëren. De netwerken zullen precies in die opstartfase nood hebben aan financiële stabiliteit en voorspelbaarheid. Om tot efficiëntiewinsten te komen, moeten nog een aantal belemmerende regels worden weggewerkt, zoals bv. voor BTW, zodat ziekenhuizen echt diensten kunnen gaan poolen.

Zwaar besparen volgens de oude regels en tegelijkertijd ingrijpende hervormingen doorvoeren, is geen goed recept. Er is daarentegen nood aan financiële stabiliteit en voorspelbaarheid om voldoende vertrouwen te creëren bij de medewerkers om van de hervorming een succesvolle transitie te maken. Dat bewijst deze MAHA-analyse eens te meer.

Meer informatie?
Margot Cloet, gedelegeerd bestuurder, 0478 39 85 63