Boodschap aan de Vlaamse onderhandelaars: geef zorg en welzijn de aandacht die de bevolking vraagt

De onderhandelingen voor een nieuwe Vlaamse regering gingen van start. Op vrijdag 23 augustus komt de werkgroep Welzijn, Gezondheid en Gezin een eerste keer samen om het beleid van de komende vijf jaar vorm te geven. De startnota De Wever spreekt van een sociaal, warm en zorgend Vlaanderen, en stelt daarvoor nieuwe investeringen in het vooruitzicht. Dat is positief. De noden in zorg en welzijn die zich aandienen, zijn immers niet min. Willen we een Vlaamse sociale bescherming voor álle burgers, ook de meest kwetsbaren, dan zal de nieuwe beleidsploeg moedige keuzes moeten maken.

Onze samenleving vergrijst in sneltempo. Mensen leven steeds langer, maar ook vaak met complexe chronische aandoeningen, zowel van fysieke als psychische aard. Iedereen verwacht goede en betaalbare zorg die beschikbaar is wanneer hij die nodig heeft. Dat is een belangrijke maatschappelijke trend waarvan de politici nog onvoldoende de budgettaire gevolgen inzien. Het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) berekende dat er in de volgende legislatuur 1,6 miljard euro extra nodig is om alle wachtende personen met een beperking een zorgbudget te kunnen geven. Zorgnet-Icuro, de koepel van algemene ziekenhuizen, ouderenzorgvoorzieningen en geestelijke gezondheidszorg, ziet nog een aantal andere belangrijke uitdagingen.

Vlaamse sociale bescherming

Sinds de zesde staatshervorming is Vlaanderen volledig bevoegd voor de ouderenzorg, een deel van de geestelijke gezondheidszorg en de ziekenhuizen, en de revalidatie. Tijdens de vorige legislatuur gaf Vlaanderen vorm aan de fundamenten van de Vlaamse sociale bescherming, die iedereen met een langdurige zorgnood moet ondersteunen. De budgettaire uitdagingen voor de concrete invulling van het nieuwe systeem zijn voor de komende jaren immens.

Vooreerst de ouderenzorg. Ouderen gaan steeds later naar een woonzorgcentrum – meestal voor de allerlaatste levensfase – waardoor hun zorgnoden de afgelopen decennia steeds hoger en complexer zijn geworden. Alleen zijn de personeelsnormen onvoldoende mee geëvolueerd. De woonzorgcentra zijn schrijnend onderbemand, daar kan niemand omheen. De vele noodkreten en getuigenissen in de media de afgelopen jaren tonen dat dit probleem heel ernstig moet worden genomen. Het personeel kan de werkdruk niet aan en heeft onvoldoende tijd om echt warme zorg te geven aan mensen in hun laatste levensfase. De Vlaamse overheid financiert op vandaag ongeveer 0,48 voltijdse medewerker (VTE) per bewoner, en dat terwijl het streefdoel een personeelsnorm van 0,9 VTE per bewoner zou moeten zijn, zeker gezien het feit dat het hier gaat om heel zwaar zorgbehoevenden met complexe problemen, zoals dementie. Die kloof overbruggen, samen met de nodige extra plaatsen voor een vergrijzende bevolking, kost om en bij de 2 miljard euro.

Ook in de geestelijke gezondheidszorg moet Vlaanderen een tandje bijsteken. Het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg noemt de GGZ in zijn recentste rapport “het zorgenkindje van het systeem”. Ook daar zijn flinke injecties nodig om de wachttijden te verminderen en een adequaat antwoord te bieden op de psychische zorgnoden. Daar is om en bij de 450 miljoen euro extra Vlaams geld nodig voor een uitbreiding van de ambulante behandelcapaciteit, de psychiatrische verzorgingstehuizen en beschut wonen. Dat is exclusief de psychiatrische ziekenhuizen die nog ressorteren onder de federale overheid. Ook in de revalidatiesector zijn handen te kort om de noden te lenigen. Om de personeelsnorm daar op peil te brengen en de evoluerende noden te kunnen invullen, is er 8 miljoen euro nodig in de volgende regeerperiode.

De financiering van de algemene ziekenhuizen is een federale bevoegdheid; de erkenning, de normering en de financiering van infrastructuur zijn Vlaams. Gezien de inwerkingtreding van de Wet op de klinische netwerken op 1 januari 2020 is het nodig dat Vlaanderen snel verdere stappen zet over de concrete invulling van die ziekenhuisnetwerken en duidelijkheid creëert over de afstemming tussen eerste en tweede lijn, en andere zorgactoren. Wat de investeringen in infrastructuur betreft, is de doorstart van een strategisch forfait voor nieuwbouw en verbouwing cruciaal. Dat geeft ons ook de kans om het ziekenhuis van de toekomst te bouwen.

Voldoende zorgmedewerkers

Het vinden van voldoende zorgmedewerkers wordt dé uitdaging voor de komende jaren. We vragen dat de overheid het voortouw neemt om samen met alle betrokken stakeholders te werken aan een globaal loopbaanpact voor de zorg. Om de zorg de komende jaren met het aantal beschikbare zorgmedewerkers georganiseerd te krijgen, zal er dringend werk moeten worden gemaakt van praktische oplossingen. Bijvoorbeeld de inzet van andere profielen die onder supervisie een deel van de taken van verpleeg- of zorgkundigen kunnen uitvoeren.

Een werkbare bevoegdheidsverdeling

De bevoegdheden voor gezondheidszorg in ons land zijn dermate versnipperd over de federale staat en de gemeenschappen/gewesten dat een efficiënt en coherent beleid vaak niet meer mogelijk is. Het is aangewezen dat de federale overheid en de deelstaten aan tafel gaan zitten om samen praktische oplossingen uit te werken die de nodige hervormingen op het spoor kunnen zetten.

Meer informatie?
Margot Cloet, gedelegeerd bestuurder, 0478 39 85 63
Lieve Dhaene, adviseur communicatie, 0486 94 86 59