03/12/2019

Besparingen treffen geestelijke gezondheid: met Rode Neuzen alleen komen we er niet

Eind september 2019 pakte de nieuwe Vlaamse regering fier uit met haar plannen werk te maken van een geestelijk gezond Vlaanderen. Op p. 80 van het regeerakkoord lezen we: “Voor het psychisch welzijn van de bevolking verhogen we het aanbod in de geestelijke gezondheidszorg zodat we ook hier de wachtlijsten kunnen terugdringen en sneller tegemoet kunnen komen aan de zorgvraag, met prioriteit voor kinderen, jongeren en de perinatale geestelijke gezondheidszorg.” 

Dat vond iedereen, en Zorgnet-Icuro niet in het minst, toen heel goed nieuws. Iederéén, met of zonder rode neus, weet dat de psychische problemen in onze samenleving prangend zijn. Dat veel mensen vaak veel te lang moeten wachten voor ze gepaste hulp vinden. Eén op vier Belgen wordt tijdens zijn leven minstens één keer psychisch ziek. Veel mensen zijn langdurig ziek en kunnen niet werken wegens geestelijke gezondheidsproblemen. Onderzoek toont ten overvloede aan dat vroege behandeling van psychische problemen enorm veel oplevert voor de samenleving. Dat investeren in geestelijke gezondheid geen kost is maar een wissel op de toekomst. Wij dachten dat de ploeg Jambon die boodschap had begrepen. Neen dus.

Vlaanderen is bevoegd voor een flink deel van de geestelijke gezondheidszorg in ons land. De psychiatrische ziekenhuizen vallen onder de federale overheid, maar de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg (CGG), de psychosociale revalidatiecentra, de psychiatrische verzorgingstehuizen (PVT) en de initiatieven beschut wonen (IBW) zijn een Vlaamse bevoegdheid. Vlaanderen heeft dus heel wat sleutels in handen om echt in te zetten op de mentale gezondheid van de Vlaming. Nu het centenboekje helemaal duidelijk wordt, zijn niet de investeringen maar wel de besparingen de hoofdlijn. En die besparingen van ruim 6 miljoen euro komen heel hard aan. Minder mensen zullen kunnen geholpen worden, de wachtlijsten zullen alleen maar langer worden. 

In totaal moeten de CGG ruim €1,4 miljoen besparen. Voor het tiende jaar op rij worden hun werkingsmiddelen niet geïndexeerd. Wanneer zij hun zorgaanbod op hetzelfde niveau willen houden als de voorbije jaren blijft er steeds minder budget over om het personeel kwaliteitsvol te laten werken (om te investeren in pc’s en software, in licenties voor diagnostiek, in vorming…). Daarnaast krijgen ze een structurele besparing opgelegd van 930.000 euro. Dat komt neer op 13 tot 15 voltijds equivalenten die moeten afvloeien. Hier bovenop worden de sociale tolken niet meer vergoed. Taal is essentieel in een psychotherapeutische behandeling, kwetsbare groepen die nood hebben aan een tolk kunnen die extra kost niet zelf dragen. Bovenop de structurele besparing van 1,3% komt dus ook nog een half miljoen extra kosten bij de CGG terecht wat de totale besparing doet landen op 1,4 miljoen euro. Daardoor zullen de CGG in 2020 ruim 2.000 patiënten minder kunnen behandelen, en dat in een tijd met nu al ellenlange wachtlijsten. 

Hetzelfde verhaal in de centra voor psychosociale revalidatie, de initiatieven beschut wonen en een aantal innovatieve projecten. Ook zij krijgen geen indexering van de werkingsmiddelen, naast een totale besparing van 1,3% op de globale omzet. Omdat daar contractueel niet mag bespaard worden op personeel, moeten de besparingen volledig gerealiseerd worden op de werkingsmiddelen. Dat komt ongeveer neer op een reductie van 20% van de werkingsmiddelen (therapiemateriaal, vorming, nutsvoorzieningen, administratieve processen, ICT, kwaliteit, contacten met familie/context/andere hulpverleners, initiatieven voor reactivatie enz.) of bijna 3 miljoen euro. Die zijn nochtans broodnodig voor een kwaliteitsvolle dienstverlening 

Ook het budget van de twee Vlaamse openbare psychiatrische ziekenhuizen (OPZ Geel en OPZC Rekem) vermindert met  bijna 1 miljoen euro.

Dit besparingsverhaal gaat niet meer over een kaasschaaf, maar over een hakbijl. Het is paradoxaal dat uitgerekend vorig weekend 4,3 miljoen euro via een solidariteitsactie werd ingezameld om jongeren met mentale problemen te helpen. Tegelijk snijdt de overheid meer dan 6 miljoen euro weg uit diezelfde geestelijke gezondheidszorg. Er zullen dus nog vele Vlamingen in de kou blijven staan, met een structurele rode neus.