zorgpersoneel
18/11/2020
Financiering Algemene Ziekenhuizen

Belgische ziekenhuisfinanciering: crisis aangrijpen als hefboom voor een complete nieuwbouw

In een wel heel bijzondere tijd presenteert Belfius zijn jaarlijkse financiële analyse van de Belgische ziekenhuizen. De cijfers voor 2019 bevestigen de heersende trend van de afgelopen jaren: de financiële situatie van de Belgische ziekenhuizen is en blijft ronduit precair. In 2020 bracht de  Covid-pandemie de ziekenhuizen bovendien ook financieel in een ongekende crisismodus. Het bevestigt wat al veel jaren zonneklaar is: het financieringssysteem is compleet vermolmd. Zorgnet-Icuro vraagt een complete nieuwbouw, geen zoveelste renovatie.

>> Bekijk de reportage met reactie van Margot Cloet op Kanaal Z

Sinds meer dan een kwarteeuw licht Belfius jaarlijks de Belgische ziekenhuizen financieel door via de MAHA-studie (Model for Automatic Hospital Analysis). Quasi alle algemene ziekenhuizen namen deel aan het onderzoek op basis van gegevens van 2019, zowel privé als openbaar, en in de drie gewesten. De resultaten geven dus een betrouwbaar beeld van de sector in ons land.

2019: meer van hetzelfde

De resultaten bevestigen de zorgwekkende trend van de afgelopen jaren. Het courant resultaat van alle Belgische ziekenhuizen samen bedraagt maar 76,7 miljoen euro op een omzet van 16,1 miljard euro, of 0,48% van de omzet. Het is een heel lichte verbetering ten opzichte van 2018, maar de winst blijft wel flinterdun.  Het betekent dat een kleine verstoring van de inkomsten catastrofale gevolgen kan hebben en zet een stevige rem op de investeringscapaciteit voor infrastructuur en nieuwe ontwikkelingen in de zorg. Nog altijd draait één op de drie Belgische ziekenhuizen met verlies. Slechts 17 op de 87 ziekenhuizen hadden voor 2019 een courant resultaat van meer dan 2% op de omzet, een cijfer dat algemeen als een indicatie van financiële gezondheid wordt beschouwd.

De omzet in 2019 nam toe met 5%. Net als de vorige jaren dragen vooral de farmaceutische producten hiertoe bij (+11,4%). In totaal maken die nu al 19,1% van de totale omzet uit. Ook de hogere honorariummassa van de artsen (+4,4%) leverde een belangrijke bijdrage aan de omzetstijging. De evolutie zet zich door waarbij de winstmarges op farmacie, de medisch-technische diensten en de artsenhonoraria een steeds grotere rol spelen om de rekening te doen kloppen.

Impact van de Covid-crisis

De cijfers maken duidelijk dat er voor de meeste algemene ziekenhuizen ook in 2019 weinig tot geen financiële ademruimte meer was. En dan moest de Covid-crisis nog zijn opwachting maken, waarbij de ziekenhuizen zowel in de eerste als de tweede golf noodgedwongen een groot deel van hun normale activiteit moesten stopzetten. Het is op dit moment totaal nog niet te overzien welke financiële implicaties dat op langere termijn voor de ziekenhuizen zal betekenen. De overheid zorgde voor steunmaatregelen in de vorm van voorschotten en forfaits voor uitzonderlijke meerkosten. Het is echter absoluut niet duidelijk hoe het eindplaatje er voor het boekjaar 2020 zal uitzien.

De crisis heeft wel in alle scherpte de kwetsbare plekken uitvergroot van het financieringssysteem an sich. Het bleek totaal niet bestand tegen schokken en drastisch wijzigende situaties zoals we die de afgelopen maanden meemaakten. Zo werd duidelijk dat het vigerende model van prestatiefinanciering, afdrachten en supplementen op zijn limieten botst en de structurele onderfinanciering een tol zal eisen die op dit moment nog niet te overzien is. Al jaren herhaalt Zorgnet-Icuro de vraag naar een fundamentele redesign van het systeem. Er is blijkbaar een crisis nodig om dat ook in de brede maatschappij duidelijk te maken. Tot nu toe is het van overheidswege gebleven bij oplapwerk hier en daar. Ook nu tijdens de crisis blijft het bij een waaier aan uiteenlopende eenmalige maatregelen om de pijnpunten in het systeem op korte termijn op te vangen. Aan de fundamenten is voorlopig niet geraakt: ziekenhuizen kunnen niet anders dan bij de artsen aankloppen voor afdrachten, wat een opwaartse druk geeft op de supplementen, en op zijn beurt op de bijdragen ten laste van de patiënt en premies voor de hospitalisatieverzekeringen. Een vicieuze cirkel die maar niet doorbroken raakt.

Zorgnet-Icuro vraagt om de huidige crisis te zien als een opportuniteit. Het is voor alle betrokkenen duidelijk dat we zo niet verder kunnen.

Margot Cloet: “Ons huis van de Belgische ziekenhuisfinanciering staat volledig op instorten. Als er niets fundamenteel verandert, dan wordt het de komende jaren ‘meer van hetzelfde’. Wij vragen een kostendekkend BFM zodat de afhankelijkheid van honoraria en marges op farmaceutische producten kan afnemen. Dat betekent een heroriëntatie binnen de nomenclatuur van prestatiegerichte financiering naar financiering van opdrachten en modules waarbij criteria als multidisciplinaire samenwerking, kwaliteit en performantie van de outcome, richtinggevend zijn. Hiervoor zal een verschuiving nodig zijn in de financieringsstromen van honoraria en hospitalisatieverzekeringen. Dat is ingrijpend, maar de nieuwbouw zal iedereen op lange termijn veel opleveren”.