23 september 2019

NETWERK NATUUR & GEZONDHEID SLAAT BRUG TUSSEN VERSCHILLENDE SECTOREN DIE WERKEN ROND NATUUR EN GEZONDHEID

SAMEN KUNNEN WE EEN LUID EN DUIDELIJK SIGNAAL LATEN HOREN

“There are moments when all anxiety and stated toil are becalmed in the infinite leisure and repose of nature”, schreef Henry David Thoreau. In de natuur zijn doet ons goed. Dat weet iedereen die met een vol hoofd het bos intrekt en na een lange wandeling met een lichter gemoed naar huis terugkeert. In de natuur zijn is ook goed voor onze gezondheid. Het zorgt voor rust, het verlaagt de stress en heeft een ontspannend effect. Daarom werd het Netwerk Natuur & Gezondheid opgericht. ”We willen een brug slaan tussen de verschillende sectoren die werken rond natuur en gezondheid”, vertelt Benno Geertsma, beleidsmedewerker bij Natuurpunt.

Wat is het Netwerk Natuur & Gezondheid?
”Natuur is vaak nog een blinde vlek voor de gezondheidssector. En omgekeerd zijn natuurorganisaties zich niet altijd bewust van de gezondheidseffecten van de natuur. De twee sectoren spreken weliswaar een verschillende taal, maar hebben gedeelde belangen. Met het Netwerk Natuur & Gezondheid willen we een brug slaan tussen verschillende sectoren die werken rond natuur en gezondheid. Al enkele jaren zijn tal van organisaties, scholen, onderzoeksinstellingen en overheden bezig om die link tussen natuur, gezondheidseffecten en een gezonde levensstijl concreet te maken of te onderzoeken. En dat vertaalt zich in initiatieven zoals zorgtuinen, bosbaden, wachtkamers in de natuur en het gebruiken van de natuur om je gezondheid te bevorderen. Met het Netwerk Natuur & Gezondheid willen we niet alleen die initiatieven bundelen, maar ook de wetenschappelijke inzichten.”

Groen is belangrijk voor het welzijn van de mens. Over welke gezondheidseffecten spreken we dan?
”Meer en betere natuur is niet alleen goed voor de bedreigde fauna en flora, maar ook voor onze gezondheid. Zeker in het volgebouwde Vlaanderen dat kreunt onder tal van milieuproblemen zoals fijnstof. Meer groen is vaak een belangrijk deel van de oplossing om te komen tot een meer gezonde levensstijl én leefomgeving. In de natuur zijn is goed voor onze gezondheid. Het zorgt voor rust, het verlaagt de stress en heeft een ontspannend effect. Dat werkt preventief, maar kan bij sommige ziekteklachten zelfs genezend werken. In het gezondheidsbeleid wordt daarop nog maar weinig ingespeeld. We weten dat het anders kan. Artsen op de Shetlandeilanden, een eilandengroep in Schotland, kregen onlangs toestemming om hun patiënten de nodige portie natuur voor te schrijven. De natuur helpt om bloeddruk en angst te verminderen en geluk te verhogen voor mensen met diabetes, stress, hart- en vaatziektes en psychische aandoeningen.”

Wat willen jullie bereiken met dit netwerk?
“Eerst en vooral willen we meer natuur bij iedereen brengen, net omdat studies keer op keer bewijzen dat de nabijheid van natuur positieve effecten heeft op onze gezondheid. In Aalst bijvoorbeeld hebben ze dat mooi aangepakt. Een vrijgelegen stuk grond werd niet volgebouwd, maar ingevuld met gezondheidsgroen. Een stuk groen dat voor iedereen toegankelijk is met voldoende bankjes en aangepaste paden voor rolstoelpatiënten. 

Daarnaast willen we het grote publiek en de politiek bewust maken van de voordelen van natuur. Met dit netwerk willen we tonen wat er leeft op het terrein. Er beweegt immers heel wat. Het is onze bedoeling om de verschillende initiatieven, ervaringen en wetenschappelijke studies samen te brengen. Er is heel veel kennis en knowhow beschikbaar, maar voorlopig kan het nog een zoektocht zijn om de juiste informatie te vinden. Op termijn is het de bedoeling om alles te bundelen op een website. In de tussentijd treden wij graag op als tussenpersoon om de juiste informatie toegankelijk te maken. 

Ten slotte willen we met dit netwerk de politiek beïnvloeden. Wij pleiten voor een structureel beleid dat inzet op de relatie tussen gezondheid en natuur vanuit de principes van health in all policies. Gezondheid kan je niet aanpakken op slechts één beleidsdomein. Je moet de volledige omgeving erbij betrekken en vanuit alle beleidsdomeinen actie ondernemen. Nu worden gezondheid, maar ook natuur nog heel erg in één hokje gepropt. Met dit netwerk willen we ervoor ijveren om dat hokjesdenken te doorbreken en de positieve effecten van natuur op andere domeinen te erkennen. Er zijn mooie voorbeelden van instanties die dat beseffen. Zo kan een ziekenhuis dat aan een groene omgeving wil werken daarvoor een subsidie aanvragen bij het Agentschap Natuur en Bos.” 

Uit hoeveel organisaties bestaat het Netwerk Natuur & Gezondheid al?
”We lanceerden het netwerk symbolisch op de eerste dag van de lente, 21 maart 2019. Ondertussen telt het netwerk 40 partners uit zowel de natuur- als de gezondheids- en zorgsector; en het draagvlak groeit steeds aan. Zorgnet-Icuro is een van de partners van het netwerk. Tijdens het Zorg aan Zet festival op 9 mei 2019 heb ik verteld over ‘natuur op doktersvoorschrift’. In welke mate kan de natuur bijdragen aan onze gezondheid en hoe slaan zorgcentra, ziekenhuizen en natuurorganisaties de handen in elkaar om natuur dichterbij de (kwetsbare) mens te brengen? Het was een waardevolle kans om het Netwerk Natuur & Gezondheid voor te stellen en een mooie stap om bruggen te slaan tussen de verschillende sectoren.” 

Hoe kunnen organisaties zich aansluiten?
”Het Netwerk werkt zonder officieel lidmaatschap of ondertekening van een verklaring. Wanneer het bestuur van een organisatie akkoord is, kan ze via mail laten weten dat hun organisatie in de lijst met partners mag worden vermeld. Dat wordt dan door de kerngroep van het Netwerk besproken en bevestigd. Als een organisatie zich aansluit, geeft die daarmee het signaal dat ze het belang van het thema natuur en gezondheid erkennen. Partnerorganisaties kunnen aan het netwerk bijdragen door goede praktijkvoorbeelden uit te werken, mee te werken aan acties zoals infodagen of netwerkevents, maar ook door te communiceren over het thema. Elke partner beslist zelf hoe ver hij daarin gaat. We kiezen bewust voor een lage instap, want we beseffen dat de verschillende sectoren elkaar nog niet goed kennen. Bovendien is het thema natuur niet vervat in de kerntaak van veel organisaties. Het is vooral een krachtig signaal om samen een netwerk te vormen. Er zijn heel veel goede initiatieven, maar vaak zijn die nog onbekend. Door alles te bundelen in een netwerk kan iedereen sneller van elkaar leren en klinkt ons pleidooi veel luider en duidelijker.” 

Geef eens enkele voorbeelden?
”Er zijn bijvoorbeeld heel wat initiatieven die mensen de kans geven om samen te tuinieren. Zorgtuinen richt zich specifiek naar senioren met plantenbakken die op goede hoogte staan. Samentuinen van Velt wil anderstaligen betrekken. Warme Tuinen van de Landelijke Gilde richt zich dan weer op tuinieren in zorginstellingen. Campagnes zoals 30-30 moedigen mensen aan om 30 dagen lang elke dag minstens een half uur te bewegen in het groen. Samen Veerkrachtig organiseert Te Gekke Veertochten: wandelingen in de natuur om je hoofd leeg te maken, je veerkracht en doorzettingsvermogen te verhogen. Het Agentschap Natuur en Bos promoot Wachtkamers in de natuur: mensen kunnen wandelen in de natuur in plaats van te wachten in witte, steriele wachtzalen in het ziekenhuis. Het zijn maar enkele voorbeelden van de vele praktijken waar organisaties mensen de mogelijkheid geven om meer in de natuur te zijn.”

Zijn er nog kansen waar jullie met het Netwerk Natuur & Gezondheid jullie tanden in willen zetten?
”Ja, bijvoorbeeld daar waar zorginfrastructuur en groengebieden in elkaars buurt liggen. Op dit moment worden groen en natuurbeleving nog niet automatisch meegenomen in de plannen van zorginstellingen. Ze zijn nog geen criteria, maar die kun je sturen. Zo zijn ziekenhuizen en zorginstellingen verplicht om iets te doen rond kunst. Waarom zouden er geen criteria kunnen komen om iets te doen rond groen? We zijn zaadjes aan het planten. Meer nog, we merken dat het besef her en der aan het landen is en dat die zaadjes uitgroeien tot inspirerende initiatieven.”

TEKST: KIM MARLIER • BEELD: SOPHIE NUYTTEN