07/02/2017
Zorgbeleid

De toekomst is aan de zorg

7 februari 2017

DIRECTEUR MARCIA DE WACHTER VAN DE NATIONALE BANK VAN BELGIË

DE TOEKOMST IS AAN DE ZORG

Directeur Marcia De Wachter van de Nationale Bank van België (NBB) is duidelijk: de zorgsector zal de komende jaren niet alleen groeien, ze wordt zelfs een van de sterkhouders van onze economie. De vergrijzing brengt heel wat uitdagingen mee, maar evenveel kansen. Het is aan de zorgsector en aan de voorzieningen om die kansen te grijpen. Een langetermijnvisie en een meerjarenplan zijn daarvoor nodig. Op sectorniveau, maar ook op het niveau van elke afzonder­lijke voorziening. De Wachter deelde haar inzichten op de nieuwjaarsreceptie van Zorgnet-Icuro. Zorgwijzer kon haar strikken voor een gesprek vooraf.

“Mijn centrale boodschap is dat de uitdagingen van de vergrijzing grote opportuniteiten bieden voor de zorgsector”, opent Marcia De Wachter. “In Vlaanderen nog meer dan elders in België, omdat hier de afhankelijkheidsgraad nog meer toeneemt. Soms vraag ik mensen wat volgens hen de sterkst groeiende bevolkingsgroep is. De meesten antwoorden: de immigranten. Het juiste antwoord luidt: de 80-plussers en de 100-plussers. Die vergrijzing heeft veel consequenties. Natuurlijk nemen de budgettaire kosten toe, maar als lid van de Vergrijzingscommissie geloof ik dat we die draagbaar kunnen houden door met zijn allen langer te werken. Verdere bezuinigingen of extra belastingen kunnen we vermijden. Wie vandaag 50 is, is veel fitter en gezonder dan zijn ouders of grootouders op die leeftijd. Mensen blijven trouwens veerkrachtiger en gezonder als ze langer aan het werk blijven: ze zijn beter in rekenen, in oriëntatie, in geheugen… Zodra mensen niet meer actief zijn, gaan ze op al die terreinen heel snel achteruit. Het is dus in ons eigen voordeel om langer aan de slag te blijven.

GROEISECTOR

“Een en ander creëert kansen voor de zorgsector. We weten dat de vraag naar residentiële zorg toeneemt. Op de leeftijd van 80 jaar heeft ongeveer 10% van de mensen residentiële zorg nodig, op 95 jaar is dat 60%. Net die leeftijdsklassen groeien de komende jaren aan. Er is dus een enorme vraag naar zorg op komst, waarop we een gepast antwoord moeten geven. In vergelijking met de Scandinavische landen kunnen we de langdurige ouderenzorg in Vlaanderen nog verder ontwikkelen. Ook in Duitsland, Nederland en Luxemburg doen relatief meer mensen een beroep op langdurige ouderenzorg dan in Vlaanderen. Hier ligt nog een taak voor de overheid.”

marcia de wachter

“De demografische druk, de stijgende zorgvraag en de budgettaire beperkingen kunnen we oplossen door langer te werken. Wist je trouwens dat de zorgsector na de financiële crisis dé sector bij uitstek is geweest die de werkgelegenheid in ons land op peil heeft gehouden? De financiële weerslag was hier kleiner dan in de andere Europese landen – op Duitsland na – en dat hebben we vooral aan de zorgsector te danken. De prognose van de NBB leert dat tussen 2014 en 2019 een derde van de nieuwe banen in ons land in de zorgsector zullen worden gecreëerd. De zorg wordt een van de belangrijkste pijlers van economische groei, welvaart en inkomen.”

ZORGMEDEWERKERS EN ARTSEN

“Als we het profiel van de medewerkers bekijken, dan zien we dat 79% van het personeel in de social profit vrouw is, tegen­over 46% in de gehele economie. De zorg is dus zeer vrouwvriendelijk, ook al door de vele deeltijdse banen: 46% werkt deeltijds tegenover maar 24% in de hele economie. Het grootste deel van die deeltijdsen werkt overigens 80%. Wat de combinatie werk-gezin betreft, zit het dus goed in de zorgsector.” “Ook de verloning is goed. Kijken we naar de verpleegkundigen, dan horen zij bij de koplopers in Europa. Alleen in Spanje en Duitsland worden verpleegkundigen relatief nog beter betaald. In België verdienen verpleegkundigen 10% boven het gemiddelde loon. In Nederland en Frankrijk bijvoorbeeld verdienen verpleegkundigen minder dan het gemiddelde loon.”

“Kijken we naar de artsen, dan is het beeld iets diffuser. De huisartsen verdienen iets minder dan hun collega’s in bijvoorbeeld Nederland, Ierland, het Verenigd Koninkrijk en Denemarken. Belgische huisartsen verdienen 2,3 keer zoveel als het gemiddelde loon, elders is dat vaak 2,7 tot 3 keer het gemiddelde. De specialisten daarentegen verdienen tot 6,1 keer het gemiddelde loon, terwijl dat in andere landen varieert tussen 2,5 en 4,6 keer het gemiddelde. Specialisten in België verdienen het meest in vergelijking met al onze omringende landen.”

KNELPUNTBEROEPEN

“Veel zorgberoepen blijven ondertussen knelpuntberoepen. Van de 9.500 werkaanbiedingen in de social profit vandaag zijn er 7.500 voor verpleegkundigen, verzorgenden en zorgkundigen. En dat terwijl de grote behoeftegolf nog moet komen! We zullen dus nog een tandje moeten bijsteken om die kloof niet te laten groeien, want de vergrijzing laat zich natuurlijk ook voelen bij de medewerkers in de zorg. We hebben daarom een geïntegreerd beleid nodig, dat ook rekening houdt met die schaarste aan medewerkers. Vandaag zien we een enorm grote uitstap van zorg­medewerkers op de leeftijd van 45 tot 55 jaar. Op 55 jaar is maar 15% van de verpleegkundigen nog actief. Dat zijn niet alleen vele handen die wegvallen, maar ook een pak expertise dat verdwijnt.”

“Vandaag zien we een enorm grote uitstap van zorgmedewerkers op de leeftijd van 45 tot 55 jaar. Op 55 jaar is maar 15 % van de verpleegkundigen nog actief. Dat zijn niet alleen vele handen die wegvallen, maar ook een pak expertise dat verdwijnt.”

“Of de cao 45+ met de rimpeldagen dan niets geholpen heeft? Ik kan alleen de cijfers laten spreken. Het is aan de sector om zich te buigen over mogelijke oplossingen om mensen langer aan het werk te houden. Wat we wel weten uit onderzoek: als je zogenaamde ‘ontziemaatregelen’ wegneemt, dan blijven mensen langer aan het werk, onafhankelijk van de zwaarte van het werk. Maar we moeten het niet alleen van punishment hebben, maar ook van love. Zorg dat mensen een zinvolle baan hebben in de eigen sector. Zorgmedewerkers boven de 45 of 50 jaar kan je bijvoorbeeld inzetten in minder zware en veeleisende jobs, bijvoorbeeld bij het vormen en coachen van jongere collega’s.”

“Ook de digitalisering en de robotisering zullen bijdragen in ondersteunende functies. Zo kunnen de medewerkers zich meer concentreren op sociale interactie, emotionele intelligentie, interdisciplinair werken, flexibele oplossingen… De warme menselijkheid zal altijd van de medewerkers moeten komen, niet van robotten. Daar schuilt ook de grote kracht van de zorg. Ook over ethische kwesties zal in de toekomst meer moeten worden gereflecteerd. Met de toenemende mogelijkheden stijgt het aantal ethische vraagstukken. Ook hier kunnen oudere medewerkers hun steentje bijdragen. Er zijn zoveel interessante opdrachten in de zorg die toegevoegde waarde kunnen creëren.”

LANGETERMIJNVISIE

“Eigenlijk zou elke voorziening een plan moeten ontwikkelen om de eigen mede­werkers vanaf 45 jaar veerkrachtig te houden. Een plan op langere termijn, bijvoorbeeld met het perspectief op 2030. De zorgnood door de demografische beweging zal immers niet over drie jaar opgelost zijn. De piek zal rond 2040 liggen. We hebben daarom nood aan een langetermijnvisie met duurzame oplossingen in een proactief meerjarenplan. Zo’n plan moet zowel op sectorniveau als op instellingsniveau worden gemaakt.”

“De zorgsector is de sector van de toekomst. De uitdagingen zijn groot, maar dat zijn de kansen evenzeer. De zorgsector kan mensen veerkracht geven en ze gezond en zinvol productief houden. Meer dan ooit zal de zorgsector in de toekomst garant staan voor een lang en gezond leven. Als dat geen mooie nieuwjaarsboodschap is!”

 

TEKST: FILIP DECRUYNAERE • BEELD: PETER DE SCHRYVER

Reactie toevoegen

De inhoud van dit veld is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.