11 maart 2018

GEÏNTEGREERDE ZORG

3D²-MODEL VOOR ZORGOPDRACHTEN

De zorgsector is in volle evolutie en zorg­organisaties hebben er daarom alle belang bij om het eigen ‘zorgconcept’ kritisch te evalueren en waar nodig bij te sturen. Zo kunnen ze zich voorbereiden op de zorg van morgen. Dat vergt flexibiliteit, adaptatievermogen en creativiteit. Staf­medewerker Tom Braes van Zorgnet-Icuro ontwikkelde een model om hiermee aan de slag te gaan: het 3D²-model voor zorg­opdrachten. In maart publiceert Zorgnet­-Icuro hierover een cahier.

“Geïntegreerde zorg is een hot item”, opent Tom Braes. “Iedereen praat erover en neemt het op in zijn visie, maar in de praktijk is het geen gemakkelijke opdracht om waar te maken. De overheid legt ook ‘geïntegreerde zorg’ op, maar vertelt er niet bij wat ze daarmee precies bedoelt. Bovendien: hoe begin je daar als klassiek woonzorgcentrum aan? Hoe geef je dat vorm? Veel organisaties gaan met de beste bedoelingen aan de slag, maar zien projecten sneuvelen, onder meer door een gebrek aan interne reflectie vooraf.”

“Het wezen van geïntegreerde zorg is dat ze de patiënt of de cliënt centraal stelt. Dat is het uitgangspunt. Daarom stellen wij voor om in ‘zorgopdrachten’ te denken. Een zorgopdracht is het antwoord op een vraag en een nood van een cliënt. Dat antwoord zal gekleurd zijn door de context, het aanbod, de setting, de samenwerkingsverbanden enzovoort. Zorg­opdrachten en geïntegreerde zorg zien we als één ontwikkeling. Bovendien is het nadenken in termen van zorgopdrachten ook een goede basis om samenwerking uit te bouwen.”

REFLECTIE INTERN EN EXTERN

“Cruciaal is een interne reflectie hierover in de organisatie. Voor ze scenario’s gaat uitwerken en samenwerkingsverbanden sluit, staat een organisatie best even stil bij haar visie en haar strategie. Niet elke organisatie kan alles op zich nemen. De ziekenhuizen zijn zich in netwerken aan het organiseren. Maar ook als woonzorgcentrum is het soms beter om samen te werken dan om zelf alle mogelijke diensten te ontwikkelen. Waarin is de organisatie goed en waarin minder goed? Welke hiaten zijn er in het aanbod in de regio? Welke marge is er voor eventuele experimenten? Elke voorziening moet die oefening voor zichzelf maken, met als leidraad de eigen missie en visie.”

Werken aan zorgopdrachten vergt een discipline- en sectoroverschrijdende attitude. Protectionistisch denken wordt dan ondergeschikt aan het zoeken naar wat precies nodig is om een collectieve zorgopdracht te kunnen realiseren.

“Vaak ontbreekt het woonzorgcentra eveneens aan kennis over hun omgeving en over cliëntenprofielen. Alles is in beweging, de maatschappelijke evoluties gaan snel. We mogen dus niet alleen naar binnen kijken, maar moeten de blik ook naar buiten richten. Is ons aanbod nog toekomstbestendig? Hebben we alle nodige competenties in huis? Zoniet, gaan we die dan zelf ontwikkelen of halen we die op een andere manier binnen? Ook hier kan het denken in termen van zorgopdrachten helderheid scheppen, bijvoorbeeld over mogelijk nieuwe doelgroepen of nieuwe partners.”

“Die zelfreflectie geeft een stevige fundering om met partners dezelfde oefening te doen: waar staan we als partners sterk? Wat kunnen we samen realiseren? Let wel, telkens opnieuw vertrekkend vanuit de noden en de vragen van de cliën­ten, vanuit de zorgopdrachten dus. Een complexe zorgopdracht kan je als organisatie in je eentje doorgaans niet invullen. Hiervoor heb je geïntegreerde zorg nodig.”

“Dit soort van allianties vergt een andere, discipline- en sectoroverschrijdende attitude. Het vereist dat protectionistisch, louter opportunistisch denken in termen van ‘eigen winst’ en ‘het verbeteren van eigen positie’ ondergeschikt wordt aan het zoeken naar wat precies nodig is om een collectieve zorgopdracht te kunnen realiseren. Dat begint met werken naar een gedeelde, positieve visie en met het uitbouwen van een solide platform dat partners stimuleert om te leren, te discussiëren, informatie uit te wisselen en trajecten te verkennen alvorens eigenaarschappen of winstdelingen te willen bespreken. Het uiteindelijke resultaat is gezamenlijke, geïntegreerde zorg als antwoord op concrete noden en vragen.”

KUBUS SPEELT MET ALLE PERSPECTIEVEN

“Om het denken en de dialoog over zorgopdrachten en geïntegreerde zorg op gang te brengen, hebben we een kubusmodel ontwikkeld. Hiermee kunnen ook complexe zorgopdrachten vormgegeven worden. Het doel van de kubus is om alle dimensies mee te nemen in het proces en om de dynamiek van het geheel te benadrukken. Afhankelijk van de zorgvraag en de context kan de kubus – als een soort van Rubiks Kubus – gedraaid en geschoven worden tot er een klik is.”

“Telkens spelen diverse perspectieven: je hebt het perspectief van de cliënt, van de aandoening en van de professional. Bovendien is elke zorgvraag minder of meer complex en minder of meer chronisch van aard. Ook de identiteit van de cliënt is een belangrijke factor: kan hij of zij bepaalde zorg zelf opnemen of niet? De context en het milieu hebben hier eveneens een impact op: faciliterend of beperkend. Al die elementen samen bepalen de zorgopdracht. Het is een oefening die stapsgewijs uitgebouwd moet worden. Hierbij moeten we vertrekken vanuit de ‘Wat’-vraag en niet vanuit de ‘Wie’- of ‘Waar’-vraag. Dus eerst: wat zijn de noden, pas daarna: welke oplossing is hier het meest aangewezen”, besluit Tom Braes.

Het model wordt helemaal uit de doeken gedaan in het cahier ‘Het 3D²-model van de zorgopdracht’, dat in de loop van maart 2018 verschijnt. De publicatie zal dan downloadbaar zijn op www.zorgneticuro.be

TEKST: FILIP DECRUYNAERE