Hands
23/01/2023
Kwaliteit Woonzorg Geestelijke gezondheidszorg

Uit de muren van een woonzorgcentrum breken: eerstelijnspsychologen in Zorgzame Buurten

Uit de muren van een woonzorgcentrum breken: eerstelijnspsychologen in Zorgzame Buurten

Ilse Vandessel is coördinator van Zorgzame Buurt ‘Pittig Buurten’ in Heist-op-den-Berg. De buurt is ingebed in een woonzorgcentrum, waar vanaf februari vier eerstelijnspsychologen actief zijn. Maarten Geens is klinisch psycholoog en zal zich focussen op de doelgroep ouderen: “wanneer eerstelijnspsychologen in de buurt participeren zullen mensen sneller die stap durven zetten.”

Kunnen jullie jezelf en jullie job voorstellen?

Maarten Geens: Ik ben Maarten, klinisch psycholoog in de interdisciplinaire praktijk Legato te Lier. Daarnaast ben ik nog werkzaam als psycholoog bij het woonzorgcentrum Roosendaelveld in Mechelen van zorgbedrijf Rivierenland. En ik ben een van de eerstelijnspsychologen die vanaf februari een groepsaanbod in de Zorgzame Buurt ‘Pittig Buurten’ zullen aanbieden.

Ilse Vandessel: Ik ben Ilse, coördinator van de buurt ‘Pittig Buurten’ in Heist-op-den-Berg. Daarnaast ben ik al 12 jaar centrumleider van het lokaal dienstencentrum De Pit. Het lokaal dienstencentrum is ingebed in een woonzorghuis waarin verschillende woon- en thuiszorgvormen samenkomen, zoals residentieel wonen, (oriënterend) kortverblijf, dagverzorging en groepen van assistentiewoningen (GAW). Vanuit het oriënterend kortverblijf en het centrum voor dagverzorging zetten we ook in op preventie. Daarnaast zijn we als organisator van een multidisciplinair overleg nauw betrokken bij zorgsituaties.

Zouden jullie het lokaal dienstencentrum en de Zorgzame Buurt waarin jullie werken kunnen voorstellen?

Ilse: We zien het lokaal dienstencentrum als een knooppunt tussen het woonhuis en de Zorgzame Buurt. Door activiteiten te organiseren vanuit het lokaal dienstencentrum willen we het voor alle leeftijden openstellen. Zo bereiken we jongeren via het ‘chillpoint’, een rustplaats waar wekelijks tieners samenkomen om aan activiteiten deel te nemen. In de vakantieperiodes worden er vaak activiteiten georganiseerd in samenwerking met de buitenschoolse kinderopvang die naast het woonzorghuis gevestigd is. Volwassenen kunnen bij ons terecht als vrijwilliger en voor een uitgebreid aanbod van dienstverlening, waaronder het buurtcomité, een strijkatelier en vergaderingen van organisaties zoals Familiehulp. Senioren komen op hun beurt in het lokaal dienstencentrum langs om samen te kaarten, Rummikub te spelen, etc. Door het gevarieerd aanbod bereiken we alle leeftijdscategorieën in de maatschappij. 

Zorgzame buurten in het woonzorgcentrum
Zorgzame buurten in het woonzorgcentrum

In onze Zorgzame Buurt focussen we op kwetsbaren, eenzame personen en mensen met een psychische problematiek. Deze laatste groep is belangrijk omdat we merken dat sinds de pandemie veel mensen met een burn-out kampen en nood hebben aan een gesprek. Maar niet iedereen die hier behoefte aan heeft, durft de stap naar een psycholoog te zetten. Dat is iets wat we met dit project willen bereiken.

De buurt als thuis met een grote 'T'

Hoe gaat het nu met de Zorgzame Buurt, en waar zijn jullie momenteel mee bezig?

Ilse: Op dit moment zijn we de ‘vindplaatsen’ aan het vormgeven. Dat zijn plaatsen in de buurt waar psychologen op vaste momenten aanwezig zijn. De vier psychologen die hieraan meewerken, zetten uitdrukkelijk in op onze verschillende intergenerationele doelgroepen: van kinderen en adolescenten tot ouderen. Samen bieden ze op vier momenten per week psychologische ondersteuning aan vanuit het lokaal dienstencentrum en één dag per week aan huis. We voorzien ook een folder om de bekendheid van de vindplaatsen te promoten. De folder zal ook breder verspreid worden dan louter naar de zorgpartners, zoals bij de bakker en lokale tennisclub.

"Zorgzame Buurten laat ons toe om op verschillende lagen te werken, en niet louter op ouderen te focussen. Dankzij dit project krijgen we de kans om nog meer diepgang te creëren tussen buurtbewoners."

Hoe zijn jullie ooit terecht gekomen bij Zorgzame Buurten?

Ilse: Vanuit het woonzorgcentrum werken we al langer samen rond een woonzorgwijk. Het idee om uit de muren van het woonzorghuis te breken is ons dus niet vreemd. Waar we vroeger ons aanbod vooral meedeelden met de buurt, werken we nu eerder samen en stemmen we onze activiteiten eerst af met de buurt.

We kregen de projectoproep Zorgzame Buurten toegestuurd vanuit de directie. Daarna hebben we, in functie van de buurtanalyse, alle partners uitgenodigd. Een van deze partners was Emergo, een samenwerkingsverband voor geestelijke gezondheid, in het kader van de conventie eerstelijnspsychologen, waar Maarten deel van uitmaakt. We zijn met hen aan de praat geraakt omdat we een veelzijdig woonzorghuis zijn met tal van mogelijkheden. Onze samenwerking met de verschillende partners staat nu op punt. Zowel met de gemeente als met andere woonzorgcentra slaan we de handen in elkaar. We zitten niet elk op ons eilandje maar werken samen aan projecten.

Maarten: Ik ben bij Zorgzame Buurten terecht gekomen via de oproep van Emergo. Zij zochten psychologen die een groepsaanbod op poten konden zetten in en rond de Zorgzame Buurt. Samen met een collega uit onze multidisciplinaire praktijk heb ik hier met veel enthousiasme op ingetekend. Wij zijn van mening dat psychologische hulpverlening ouderen vaak nog amper bereikt. Door een laagdrempelig groepsaanbod in de buurt te voorzien willen we ons steentje bijdragen om deze kwetsbare groep te ondersteunen.

Wat was de aantrekkingskracht om in en rond een Zorgzame Buurt te werken?

Maarten: Zorgzame Buurten gaat over samenwerken met allerlei verschillende partners om de dienstverlening zo laagdrempelig mogelijk te houden. Dat is een enorme troef. Ook in het woonzorgcentrum waarin ik werk proberen dit gedachtengoed in de praktijk te brengen. Door de buren te betrekken, buurtfeesten te organiseren, etc. maken kwetsbare en minder kwetsbare bewoners met elkaar contact. Daar groeit gewoon iets. Deze aanpak creëert altijd een meerwaarde, voor elke groep.

Zorgzame buurten gaat over samerwerken
Zorgzame buurten gaat over samerwerken

Ilse: Een vijftal jaar geleden werkten we mee aan Zilver aan Zet, een project van Cera. Toen hebben we de buurt rond het dienstencentrum reeds betrokken, onder andere aan de hand van ‘straataanspreekpunten’ waarbij buurtbewoners met hun problemen terecht konden. We organiseerden ook buurtcomités met deze aanspreekpunten- en met alle geïnteresseerden buren in het algemeen.

We vormden dus al een goed bindend netwerk, maar ik denk dat de verankering pas nu aan het gebeuren is. Zorgzame Buurten laat ons toe om op verschillende lagen te werken, en niet louter op ouderen te focussen. Dankzij dit project krijgen we de kans om nog meer diepgang te creëren tussen buurtbewoners. Een van de opdrachten van een lokaal dienstencentrum is ook om de buurtwerking te versterken en van daaruit verder te gaan. Wanneer je als dienstencentrum vlot met de buurt omgaat, draag je bij aan de toegankelijkheid van het zorgaanbod. Communicatie is dus enorm belangrijk. We willen immers dat onze bewoners zich thuis voelen wanneer ze door de buurt wandelen. De buurt is dan niet gewoon een huis, maar een Thuis met grote T.

"In het verhaal van onze Zorgzame Buurt heeft iedereen een plaats, jongeren evenals ouderen. En wanneer mensen zich gewaardeerd voelen, zorgen ze spontaner voor anderen."

Outreachende psychologische hulpverlening

Wat is volgens jullie de meerwaarde die eerstelijnspsychologen kunnen bieden in een Zorgzame Buurt?

Maarten: Vanuit mijn ervaring als klinisch psycholoog zie ik vaak dat, als mensen al bij ons in de privépraktijken geraken, dat vaak veel te laat is. Mensen komen pas wanneer het water niet aan hun lippen staat, maar als ze echt al aan het verdrinken zijn. In Zorgzame Buurten wonen ook heel wat kwetsbare mensen, die moeilijk zelf de stap naar psychologische hulpverlening zetten. Wanneer eerstelijnspsychologen mee met de buurt participeren en outreachend werken zullen mensen sneller die stap durven te zetten. En met één gesprek kan je al veel bereiken.

Ilse: De bereikbaarheid is volgens mij ook een enorme meerwaarde. Dat eerstelijnspsychologen nu naar ons komen en in de Zorgzame Buurt plaatsnemen, maakt dat buurtbewoners zich minder ver moeten verplaatsen. Als wij bewoners naar de interdisciplinaire praktijk in Lier doorverwijzen, geraken veel kwetsbare personen vaak niet tot bij jullie. Daarnaast moeten mensen ook minder betalen dan in een privépraktijk het geval is.

Het feit dat er eerstelijnspsychologen in de buurt aanwezig zijn, zorgt er ook voor dat bewoners ook een andere buurtbewoner kunnen doorverwijzen. De eigenaar van de tennisclub kan bijvoorbeeld iemand de tip geven eens bij jullie langs te gaan. Zonder die doorverwijzing krijg je een situatie waarin mensen wel met en over elkaar praten, maar niemand weet waar ze terecht kunnen. Hoewel er in de buurt een CAW en een wijkgezondheidscentrum aanwezig is, merken we dat dit aanbod vaak onvoldoende inspeelt op psychologische zorgnoden. Laagdrempelige psychologische hulpverlening is dus een enorme meerwaarde voor de Zorgzame Buurt, maar ook voor de gemeente.

Door Zorgzame Buurten werken we nog meer samen met de gemeente. Zij hebben ook een project lopen rond eenzaamheid, waardoor we hen op de hoogte houden van de dienstverlening die Maarten en zijn collega’s zullen aanbieden. Dit aanbod gaat verder dan de Zorgzame Buurt; verschillende initiatieven met dezelfde doelen zouden hand in hand moeten gaan.

Wat zijn uitdagingen waartegen jullie aanlopen in de Zorgzame Buurt?

Ilse: Het doorverwijzen van de aangemelde cliënten blijft iets waar we mee worstelen; wie is waar verantwoordelijk voor binnen de organisatie? Ik denk ook aan de brede bekendmaking van het zorgaanbod in de buurt. Het blijven dezelfde mensen die je op activiteiten ziet. Een folder bij de huisarts leggen is maar een deel van het antwoord op deze vraag. Met Zorgzame Buurten willen we inzetten op buren die elkaars situatie kennen en dus mekaar kunnen doorverwijzen naar de vindplaatsen. Dat buurtbewoners elkaar en ons zorgaanbod kennen, is hiervoor noodzakelijk. Bovendien moet de buurt ons ook vertrouwen, pas dan kunnen we volgende stappen zetten.

Jullie vermeldden al dat de Zorgzame Buurt expliciet inzet op eenzaamheid. Komt eenzaamheid vaak aan bod in jullie buurt, en vormt het ook een uitdaging?

Ilse: De eenzaamheid in de buurt aanpakken, is een van onze uitdagingen. Maar eenzaamheid treft niet enkel ouderen en mensen die alleen wonen. Hoewel 50 à 60 procent van de mensen die hier wonen alleenwonende 65-plussers zijn, hebben de buurtbewoners een divers profiel. Zo zijn er veel jongeren, personen die in een sociale woonwijk wonen en mensen die met fysische aandoeningen zoals een burn-out kampen. Met ons aanbod proberen we iedereen te bereiken, ook de eenzamen die we op dit moment nog niet kennen.

Maarten: Aangezien ik een van de psychologen ben die op de doelgroep ouderen zal focussen, wil ik benadrukken dat eenzaamheid niet meer bij ouderen dan bij jongeren voorkomt. Dat eenzaamheid in elke bevolkingslaag zit, wordt vaak onderkend. We associëren eenzaamheid met ouderen omdat we stereotyperend denken aan personen die hun partner verloren zijn en waarvoor hun kinderen amper tijd hebben. Maar het verhaal is complexer dan dat. Het gaat vaak om verschillende verlieservaringen die gepaard gaan met eenzaamheid bij ouderen, zoals net op pensioen zijn, lichamelijke en soms ook cognitieve aftakeling. Vanuit de doelgroep ouderen willen we met het groepsaanbod eerst deze verlieservaringen in kaart brengen om na te gaan waar mensen in de Zorgzame Buurt nood aan hebben. 

Breder kijken biedt mogelijkheden

Hoe kunnen Zorgzame Buurten tegemoet komen aan en inspelen op eenzaamheid als brede maatschappelijke uitdaging?

Ilse: Ik denk hierbij vooral aan de bekendmaking van zorgaanbod. Daarnaast mag je jezelf niet blindstaren op een bepaalde doelgroep en moet je breder durven kijken. Door de opening van het ‘chillpoint’ in onze buurt spelen we nu ook in op de noden van kwetsbare allochtone jongeren. De buurt was hierover initieel verbaasd; we werden gewezen op het feit dat de primaire doelgroep van het woonzorgcentrum ouderen zijn. Maar beide kunnen samen gaan, de waardevolle rugzak van ouderen kan ingezet worden om adolescenten te ondersteunen. Zo informeerden de jongeren reeds zelf naar de mogelijkheid om tijdens vakanties in het woonzorgcentrum te werken. Door de jongeren sociaal gewaardeerde rollen aan te bieden, hopen we bij te dragen aan hun erkenning door de buurt. In het verhaal van onze Zorgzame Buurt heeft iedereen een plaats, jongeren evenals ouderen. En wanneer mensen zich gewaardeerd voelen, zorgen ze spontaner voor anderen.

Maarten: Erkenning is van fundamenteel belang en biedt een belangrijk tegengewicht voor het opbloeien van eenzaamheid. Ik ben ook een enorme voorstander van het durven bijstellen van de initiële koers. Wanneer jongeren in het woonzorgcentrum uitrusten kunnen ze het idee krijgen om ook met samen met de ouderen een activiteit te organiseren. Misschien is dat nog een stap verder, maar groepen in de buurt vermengen, is enorm belangrijk. Wat is er al allemaal aanwezig in de buurt en hoe kunnen we vandaaruit een meerwaarde creëren? Met deze vragen in het achterhoofd kunnen we het ontmoeten en kleine helpen tussen buren ondersteunen.

Gebeten door het concept zorgzame buurten? Volg een provinciale inspiratiedag!

  • Limburg: Limburghallen – Genk – 20 april 2023
  • Antwerpen: Elisabeth Center Antwerpen – Antwerpen – 24 april 2023
  • Oost-Vlaanderen: De Zebrastraat – Gent – 2 mei 2023
  • Brussel & Vlaams-Brabant: Maison de la Poste – Brussel – 8 mei 2023
  • West-Vlaanderen: Congresgebouw – Brugge – 16 mei 2023

Surf naar de website over zorgzame buurten

Reactie toevoegen

De inhoud van dit veld is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.