28/08/2019
Ethiek en zingeving

Morele stress is belangrijk thema voor zorggroep Emmaüs en AZ Damiaan

5 juli 2019

MORELE STRESS IS BELANGRIJK THEMA VOOR ZORGGROEP EMMAÜS EN AZ DAMIAAN

 

ZORGGROEP EMMAÜS

Het thema ‘morele stress’ wordt in steeds meer voorzieningen bespreekbaar gemaakt. Aanleiding is onder meer het advies dat de Commissie voor Ethiek van Zorgnet-Icuro begin dit jaar publiceerde. Maar een beleid uitwerken rond de morele stress die zorgverleners ervaren en op zoek gaan naar aanpassingen in de dagelijkse praktijk, is geen evidente zaak. Simon Godecharle, coördinator gezondheidsethiek bij de zorggroep Emmaüs, zocht bewust de werkvloer op om zich in te leven.

Wat doe je als zorgverlener als je je patiënt, bewoner of cliënt niet die zorg kan geven, waarvan je eigenlijk overtuigd bent dat ze de beste is? Wat als er tijdsdruk of andere belemmeringen zijn om “te doen wat goed is”? Dergelijke ervaringen kunnen op termijn leiden tot morele stress: een wrang gevoel dat de kwaliteit van de zorg die je biedt niet meer overeenstemt met je eigen waarden. Om te voorkomen dat het leidt tot afhaken of een burn-out, moeten organisaties morele stress bespreekbaar maken en het vermogen ontwikkelen om ervan te leren.

Meer dan ‘de juiste vragen stellen’

In de zorggroep Emmaüs is Simon Godecharle,  alscoördinator gezondheidsethiek, een van de stuwende krachten: “We proberen beleidsmatig op verschillende manieren morele stress onder de aandacht te brengen. Enerzijds zijn er visieteksten om het concept duidelijk te stellen voor de verschillende contexten in onze zorggroep. Morele stress wordt immers heel anders ervaren in een kindercrèche dan in een woonzorgcentrum. Daarnaast maken we het topic bespreekbaar bijvoorbeeld via artikels in diverse publicaties, op ons medisch-ethisch colloquium en op de teamdagen. Maar we zoeken vooral naar antwoorden en oplossingen die onze mensen in de dagelijkse praktijk kunnen helpen.”

Als grote organisatie heeft Emmaüs een fulltime ethicus. “In vergelijking met kleinere zorgvoorzieningen is dat inderdaad een soort van luxe”, geeft Simon toe. “Maar wat we ontwikkelen rond morele stress moet verder gaan dan ‘de juiste vragen stellen’. We moeten ermee aan de slag, handvaten zoeken om remediërend op te treden en nagaan hoe we de kwaliteit van onze waardegedreven zorg nog verder kunnen verhogen. Want dat is net waar het om gaat: iemand die morele stress ervaart en erover spreekt, geeft eigenlijk het signaal dat de kwaliteit van onze zorg in het gedrang komt.”

We willen dat het thema bespreekbaar wordt, maar ook dat het team zélf nadenkt over mogelijke remedies en oplossingen.

Remediëring zoeken in de praktijk

Om de problematiek te kunnen inschatten en mee te kunnen zoeken naar aanpassingen in de dagelijkse praktijk, draaien de coördinator gezondheidsethiek en diverse directieleden geregeld mee op een afdeling. “Mijn ervaring is dat je veel doeltreffender kan zijn als je bijvoorbeeld een ochtendshift in een woonzorgcentrum meemaakt. Het is straf om te zien hoeveel onze medewerkers kunnen verzetten in zo weinig tijd. Door met hen te praten, te kijken wat ze ervaren en na te gaan wat de tekortkomingen zijn, kunnen we vervolgens een aanpak uitwerken die tot tips en oplossingen leidt.”

Die komen best ook uit de praktijk, merkt Simon Godecharle op. “We willen dat het thema bespreekbaar wordt, maar wel op zo’n manier dat een team verder gaat dan enkel het probleem aan te kaarten. Waar zien ze zélf een remedie en wat kunnen ze zélf doen? Welke zaken moeten volgens hen veranderen om de onderliggende problematiek op te lossen? Door er op die manier – bottum-up – over te spreken en naar te handelen, vinden we gegarandeerd betere oplossingen.”

De ethicus is intussen een graag geziene gast op de teamdagen die de verschillende voorzieningen van zorggroep Emmaüs organiseren. “Dan proberen we de tongen los te maken door de juiste vragen te stellen. Hoe werk je vandaag? En hoe zou je willen werken? In de hectiek van de dagelijkse praktijk komen medewerkers daar immers nauwelijks toe. Door eens wat afstand te nemen en daarover samen na te denken, komt niet alleen morele stress ter sprake maar evenzeer het ethisch kader waarin we willen werken.”

Je kan het maar ten volle begrijpen als je ook in de praktijk meedraait.

Veilig kunnen spreken

In het psychiatrisch centrum Bethaniënhuis in Zoersel gaat men nog een stap verder. Daar hebben een aantal medewerkers een opleiding gevolgd om referentiepersoon ethiek te worden. Simon Godecharle: “Ethiek wordt in onze groep veel besproken, maar toch merkten we dat de drempel soms nog te hoog is om dat te doen tijdens een vergadering of teamoverleg. Daarom gaan we in Zoersel werken met aandachtspersonen ethiek. Medewerkers die een nood of probleem voelen, kunnen dan bij een collega terecht. Dat kan over morele stress gaan, maar ook over andere thema’s. Veilig kunnen spreken over wat je ervaart, is cruciaal. Ik ben ervan overtuigd dat ook dat een belangrijke stap is om meer stil te staan bij kwaliteitsvolle zorg.”

 

EEN DRIELEDIG ACTIEPLAN ROND WELZIJN IN AZ DAMIAAN 

In het AZ Damiaan in Oostende werd een actieplan Welzijn uitgewerkt, dat draait rond fysieke, mentale en morele veerkracht. HR-stafmedewerker Evy Lekens: “Tijdens ons medewerkersonderzoek drie jaar geleden hebben we ook het thema welzijn op het werk bevraagd. Uit de globale resultaten bleek dat welzijn een lage score kreeg qua tevredenheid en een hoge score qua prioriteit, wat erop wijst dat de medewerkers toch de nood voelden om daarrond actie te ondernemen. We hebben dan ook beslist om daarvoor specifieke maatregelen uit te werken.”

Het resultaat was een driejarig actieplan dat jaar na jaar de focus op een ander thema legt. Zo kwamen fysieke fitheid en gezonde voeding aan bod, maar ook mentale gezondheid. Vanaf dit najaar wordt er gewerkt rond morele veerkracht. “Je goed voelen op het werk is uiteraard afhankelijk van verschillende factoren. We willen dat onze collega’s hun job fysiek aankunnen, maar ook hun stressniveau onder controle krijgen. Daarom hebben we dit jaar een reeks workshops gepland rond mentale veerkacht”, legt Evy uit. 

Zo hebben zes medewerkers met een verschillende achtergrond de bijkomende rol van vertrouwenspersoon op zich genomen, je kan hen aanspreken over alle aspecten van psychosociaal welzijn.

Een moeilijk thema

Toch bleken die minder succesvol dan acties rond fysieke fitheid of gezonder eten. Zorgmanager Nele Mortier: “Praten over hoe je je voelt, blijkt nog steeds een iets moeilijker thema. Mensen moeten zich natuurlijk blootgeven bij dergelijke gesprekken. En dat is toch een drempel. Nochtans ligt daar een belangrijke sleutel weggelegd om stress te kunnen verwerken. We hebben intussen onze arbeidsgeneesheer ingeschakeld om preventief te screenen rond burn-outs. Daardoor komt ook mentale stress nu vaker aan de oppervlakte.”

De komende maanden gaat het Oostendse ziekenhuis verder focussen op morele veerkracht. “Ziekenhuizen staan onder druk en soms zijn er tijd en middelen tekort om alles gedaan te krijgen. Dat is bij ons niet anders. Zowel artsen, verpleeg- en zorgkundigen als logistieke medewerkers ervaren dat ze bepaalde zaken zijn willen doen, maar niet gedaan krijgen”, vertelt Nele. “Het thema komt nu al ter sprake in sommige teamvergaderingen en ook tijdens de jaarlijkse ontwikkelingsgesprekken met de leidinggevenden. Maar we werken aan een bredere aanpak.”

Praten over hoe je je voelt, blijkt nog steeds een iets moeilijker thema.

Zo hebben zes medewerkers met een verschillende achtergrond de bijkomende rol van vertrouwenspersoon op zich genomen, je kan hen aanspreken over alle aspecten van psychosociaal welzijn. “En dit najaar plannen we een nieuw medewerkersonderzoek, dat we ook specifiek willen aangrijpen om rond morele stress vragen te stellen. Dat kan dan een soort van nulmeting zijn om nog verdere acties uit te werken”, besluit Evy Lekens.

ACHTERGRONDINFO

Download hier het ethisch advies.

Beluister hier de podcast met Yvonne Denier.

Lees hier het artikel met Yvonne Denier.

TEKST: BJÖRN CRUL • BEELD: JAN LOCUS

Reactie toevoegen

De inhoud van dit veld is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.