Editoriaal Zorgwijzer 105

Retentie, retentie, retentie

Iedereen kent vast en zeker de drie kernwoorden wanneer het gaat om de waarde van vastgoed: locatie, locatie, locatie. Voor zorg en welzijn kunnen we moeiteloos eenzelfde soort antwoord formuleren: medewerkers, medewerkers, medewerkers… Zonder medewerkers valt alles stil. Het probleem van de personeelskrapte neemt alle mogelijke mentale ruimte in beslag voor wie in de zorg werkt. Het houdt iedereen bezig, zeven op zeven.

Sommige journalisten of burgers stellen mij nog altijd de vraag: “wat is de oplossing voor dit probleem?” Helaas kunnen we dit niet zomaar “oplossen”, dé oplossing bestaat niet. Het verhaal en de analyses dreigen eentonig te worden. Er is de demografie en de stijgende vraag naar zorg, de uitstroom uit het beroep en de instroom die onvoldoende is. Alleen een combinatie van heel veel ingrepen samen kan ervoor zorgen dat de krapte de komende jaren niet nog veel groter wordt. De zorg zal het de komende jaren met minder mensen moeten doen. “Oplossingen”, lees verschuivingen of afbouw op de ene plaats, creëren vaak ook nieuwe problemen in een ander segment van de gezondheidszorg.

Meer dan ooit groeit het inzicht dat we vooral zorg moeten dragen voor wie nu in de zorg werkt. Zodat we ook hen niet massaal kwijtspelen. En dus moeten we het werk werkbaarder maken en druk van de ketel halen. Zodat onze medewerkers niet voortdurend naar adem happen en zich afvragen of ze nu toch niet beter op zoek gaan naar een ander soort job met minder stress en mentale belasting. Retentie staat met andere woorden bovenaan de prioriteitenlijst van onze HR-verantwoordelijken. Wim Van De Waeter, directeur patiëntenzorg bij ZNA en voorzitter van de commissie zorg van Zorgnet-Icuro, slaat in deze Zorgwijzer de nagel op de kop: “als we niet kunnen garanderen dat medewerkers hun werk veilig, goed en kwalitatief kunnen doen, dan ondermijnen we het welzijn van de zorgberoepen”.

We gaan noodgedwongen naar een shift. Vroeger volgde het aanbod de zorgvraag. Was er ergens nood aan meer capaciteit, bijvoorbeeld door het toenemend aantal ouderen in de samenleving, dan creëerden we extra plaatsen. Nu zullen we het aanbod moeten sturen in functie van wat we op een kwaliteitsvolle en menselijke manier kunnen realiseren met de beschikbare medewerkers. Er zullen dus noodgedwongen evidenties verdwijnen. Een krimpscenario in de praktijk toepassen vergt moed en overleg. Nu zijn zorgvoorzieningen daar op microniveau mee bezig, binnen hun organisatie en hun mogelijkheden, zo goed en zo kwaad als het kan. Maar nu duidelijk wordt dat het personeelstekort zich voordoet in alle segmenten van zorg en welzijn moeten we naar een breder ethisch debat over de keuzes die we maken. Wat kunnen we blijven bieden in tijden van schaarste? Artsen, zorgpersoneel, directies én burgers moeten hierover nadenken; het zal aan de politiek zijn om een kader uit te tekenen.

Ondertussen timmeren we verder aan een andere arbeidsorganisatie op de werkvloer om de medewerkers efficiënter in te zetten. De aanpassing van de Weg op de Gezondheidsberoepen komt dan onvermijdelijk over ieders lippen. Maar welke aanpassing? Daarover lopen de meningen ver uiteen. In deze Zorgwijzer laten we daarover enkele vertegenwoordigers van de beroepsorganisaties aan het woord. Na jarenlange discussies en veel stilstand pleit ik om te vertrekken van een wit blad in plaats van bestaande wetgeving te gaan amenderen. De nood is zo hoog dat we de moed zullen moeten vinden om heilige huisjes te slopen. Moeten we niet naar een light systeem, weg van alle handelingen die in ontelbaar veel regeltjes worden gegoten die in de praktijk al lang niet meer haalbaar zijn? We hebben nood aan een kaderwet met grote lijnen in plaats van nog meer aangebouwde hokjes. Met een responsabilisering van alle betrokkenen. Laat ons daar werk van maken. Nog deze legislatuur. Nog langer wachten zou schuldig verzuim zijn.

BEELD: KÁROLY EFFENBERGER