Vincencia Agbanyo over diversiteit en discriminatie

“Als je iedereen gelijkwaardig wil behandelen, mag je kleur niet negeren”

Januari 2022

Het begon als een initiatief van enkele geneeskundestudenten, maar intussen groeide AfroMedica uit tot een breed platform dat iedereen wil sensibiliseren rond diversiteit in de gezondheidszorg. “Er zijn te veel blinde vlekken”, vertelt mede-oprichter en vicevoorzitter Vincencia Agbanyo.

Hoe is het idee voor AfroMedica ontstaan?

“Zelf begon ik vier jaar geleden aan de opleiding geneeskunde aan de UGent. Al snel merkte ik dat ik een van de enige studenten met een donkere huidskleur was: in mijn jaar waren we met z’n tweeën, dus we vonden elkaar snel. En we kwamen ook in contact met gekleurde studenten van andere medische en paramedische opleidingen in verschillende steden, waar de situatie heel vergelijkbaar was. In 2020 brak de hele Black Lives Matter-beweging door. Er was dus steeds meer aandacht voor discriminatie en diversiteit, maar er bestonden nog veel taboes en vooroordelen. Daarom besloten we AfroMedica op te richten. Eerst lag de focus op studenten, maar intussen is die verschoven naar de brede medische en paramedische sector, en zelfs naar de algemene samenleving. Elke thuisverpleegkundige, huisarts, poetsvrouw in een woonzorgcentrum of kinesist komt vroeg of laat in aanmerking met diversiteit, want iedereen wordt wel eens ziek of heeft hulp nodig.”

Hoe komt het dat er nog steeds zo weinig gekleurde studenten zijn in medische richtingen? 

“Het is onmogelijk om de vinger te leggen op één precieze oorzaak, omdat heel veel factoren meespelen. Ik kan me hiervoor niet baseren op wetenschappelijk onderzoek, enkel op mijn eigen ervaringen en die van de mensen uit mijn omgeving, en op mijn buikgevoel. Ik denk dat het tekort aan rolmodellen zeker een rol speelt: mochten er meer gekleurde artsen zijn, dan zou de drempel verlagen. En daarnaast krijgen gekleurde jongeren soms iets minder ondersteuning van thuis uit. Als je alles zelf moet uitzoeken, kan zo’n zware studie misschien wat afschrikken. Al is er zeker onderzoek nodig naar de precieze oorzaken, zodat we die kunnen aanpakken.”

“Voor witte artsen is het bijna vanzelfsprekend dat hun patiënten zich laten vaccineren, ze begrijpen niet altijd welke culturele factoren er kunnen meespelen.”

Jullie klagen aan dat er in de opleiding ‘blinde vlekken’ zijn. Leg eens uit.

“Vorig academiejaar kreeg ik het vak dermatologie en het viel me meteen op dat we amper afbeeldingen te zien kregen van patiënten met een donkere huid. Er wordt nog te vaak vanuit een wit perspectief gekeken. Vroeger was dat misschien logisch, omdat bijna alle patiënten wit waren. Maar stilaan evolueren we naar een superdiverse samenleving, waardoor er ook een ander perspectief nodig is. Bepaalde aandoeningen kunnen er op een zwarte huid namelijk anders uitzien, of zijn misschien moeilijker te herkennen. Het is dus heel belangrijk dat studenten die te zien krijgen, zodat ze later correcte diagnoses kunnen stellen. Daarom hebben wij op onze Facebookpagina bijvoorbeeld het handboek Mind the Gap onder de aandacht gebracht, dat focust op symptomen bij mensen met een donkere huid. Rode vlekken, blauwe plekken of bleekheid zijn bijvoorbeeld symptomen die zich anders uiten bij een donkere huidskleur.”

“Daarnaast zijn er ook heel wat vooroordelen die onbewust worden gevoed. Uit een Amerikaanse studie blijkt bijvoorbeeld dat studenten geneeskunde geloven dat zwarte mensen minder pijn voelen. Zulke misverstanden moeten absoluut de wereld uit. Al willen we niemand met de vinger wijzen. We zijn zelf heel tevreden over onze opleiding. Maar door te sensibiliseren, willen we diversiteit op een positieve manier onder de aandacht brengen.”

Wordt kleur soms genegeerd uit goede bedoelingen, om iedereen gelijk te behandelen? 

“Als je iedereen gelijkwaardig wil behandelen, mag je kleur niet negeren. Bepaalde symptomen uiten zich anders op een andere huidskleur, maar door culturele en religieuze verschillen hebben patiënten soms ook een andere benadering nodig. Er mag dus ook geen taboe zijn over onderzoek naar dit thema. Meten is weten. Als we weten dat een bepaalde bevolkingsgroep meer risico loopt op een bepaalde aandoening, of dat een ziekte meer impact kan hebben bij een bevolkingsgroep, dan is het belangrijk dat we dit verder onderzoeken, om voor iedereen betere zorgen te kunnen aanbieden. Uit internationaal onderzoek weten we bijvoorbeeld dat de coronapandemie gekleurde mensen harder heeft getroffen. In ons land is hierover voorlopig geen informatie beschikbaar: zoiets moet dringend veranderen.”

“Uit een Amerikaanse studie blijkt dat studenten geneeskunde geloven dat zwarte mensen minder pijn voelen”

Worden jullie tijdens de opleiding ook geconfronteerd met discriminatie?

“Persoonlijk heb ik dat gelukkig nog niet meegemaakt. Maar ik ken verschillende studenten die tijdens hun stages vooroordelen hebben ervaren. Het is heel moeilijk om daarmee om te gaan. De personen die hen discrimineren, zijn namelijk vaak ook degenen die hen moeten beoordelen. Bovendien gaat het niet altijd over bewuste discriminatie. Een bepaalde opmerking kan voor een wit persoon onschuldig lijken, maar toch heel kwetsend overkomen.”

 “En daarnaast is er natuurlijk ook voor patiënten nood aan meer aandacht voor discriminatie. Neem nu de taalbarrière: als iemand die geen Nederlands spreekt een belangrijke diagnose krijgt, is het een goed idee om een tolk in te schakelen. Bij gebrek aan tijd en middelen krijgen die mensen soms gewoon een Nederlandstalige brochure mee naar huis, maar dat lijkt me toch niet voldoende. We willen hiermee zeker geen artsen of ander medisch personeel aanvallen: van hen wordt al heel veel gevraagd. Maar we willen hen enkel bewust maken van bepaalde blinde vlekken, op een positieve manier.”

Leven er bij jullie eigen gemeenschappen ook bepaalde taboes of vooroordelen, tegenover de coronavaccins bijvoorbeeld?

“Ja, ik merk in mijn eigen gemeenschap bijvoorbeeld dat heel wat mensen twijfelachtig staan tegenover die vaccins. Dat heeft vooral met onwetendheid te maken. Er leven bepaalde overtuigingen over het coronavaccin die niet wetenschappelijk gegrond zijn; die moeten we absoluut de kop indrukken. Maar het is belangrijk dat het op een cultuursensitieve manier gebeurt, met aandacht voor de achterliggende context. Daarom zou het een goede zaak zijn dat er in de toekomst meer artsen en andere zorgprofessionals met een donkere huidskleur zijn. Voor witte artsen is het bijna vanzelfsprekend dat hun patiënten zich laten vaccineren, ze begrijpen niet altijd welke culturele factoren er kunnen meespelen. Hoe meer diversiteit in deze sector, hoe meer handvaten om met alle verschillende patiënten om te gaan.”

“Het viel me meteen op dat we in het vak dermatologie amper afbeeldingen te zien kregen van patiënten met een donkere huid”

Welke reacties krijgen jullie op AfroMedica?

“Op sociale media zijn die alvast heel positief. Toen we onze Facebookpagina in april oprichtten, dachten we dat we misschien honderd volgers zouden hebben. Maar intussen zijn dat er al meer dan duizend. Heel wat mensen beseffen nu dat discriminatie in de gezondheidszorg voor hen een blinde vlek was: wie er niet mee wordt geconfronteerd, kent het niet. Ze reageren dus heel positief, en willen graag bijleren. Ook met de faculteit geneeskunde van de UGent hebben we zeer goede gesprekken gevoerd. Zij willen mee verder kijken naar hoe we bepaalde zaken concreet kunnen veranderen. We hebben ook met één docent al verschillende contacten gehad. Zij gaf toe dat ze nog nooit echt had stilgestaan bij dit probleem, maar ze was blij dat wij ons hiervoor actief willen inzetten.”

Wat zijn jullie plannen voor de toekomst?

“Wij zijn in de eerste plaats natuurlijk studenten, dus nu is het vrij druk door de voorbereiding op de examens. In het begin van dit academiejaar hebben we onder meer twee live events georganiseerd: een lezing over de historische dimensie van de koloniale gezondheidszorg  en een panelgesprek over carrières in de gezondheidszorg, met uitsluitend gekleurde sprekers. Zo willen we mensen inspireren, informeren en sensibiliseren. En we zijn nu al volop plannen aan het smeden voor het volgende semester. We doen er alles aan om zoveel mogelijk mensen te bereiken. Over de concrete details kan ik nog niet veel kwijt, maar ik raad iedereen aan om ons te volgen op sociale media.”

Volg Afromedica op Facebook: www.facebook.com/AfroMedica

TEKST: STEFANIE VAN DEN BROECK – BEELD: TINI CLEEMPUT